Martin Schmeding is ongetwijfeld een van de meest productieve organisten van deze tijd. Hij lijkt welhaast onvermoeibaar de ene na andere productie ter hand te nemen. Recent werd hier nog zijn Gesamtausgabe van Max Reger besproken. In de jaren daarvoor kwam hij al met een groot aantal componisten voorbij, veelal uit romantiek, maar ook een aantal uitstapjes naar hedendaags reperoire. Dit keer verrast hij ons met een vijfdelige uitgave vanaf Mallorca met muziek van Spaanse meesters uit de barok.
advertentie
Een mooie gelegenheid om met de verre zuidelijke orgelcultuur kennis te maken, zeker als een groot deel van deze productie is opgenomen op het Jordi Bosch-orgel uit Santanyi, een kustplaats aan de zuidkant van het eiland. Dit instrument uit 1762 geniet inmiddels bekendheid tot ver over de eilandsgrenzen, niet in het minst door de omvangrijke restauratie door Gerhard Grenzing.
Hoewel het instrument maar 22 stemmen telt heeft het een grootste klank en een keur aan registratiemogelijkheden. Schmeding benut ze allemaal: wat weke prestanten, heldere fluiten, een keur aan vulstemmen (de mixtuur is 25-sterk!) en vooral de tongwerken komen in alle diversiteit voorbij. De chamades vullen de kerkruimte tot in alle hoeken. Als je bedenkt dat onze neobarok chamades uit Spanje zijn overgewaaid dan is er onderweg toch wat franje verloren gegaan.
Pedaalspel was aan de eilanders niet echt besteed, daarom tref je bij de orgels ook geen echt pedaal aan en was de omvang doorgaans beperkt tot de tonen CDEFGAH. Je treft in Santanyi dan ook geen pedaalklavier aan, maar slechts een aantal ronde knoppen. Toch heeft dit orgel dan weer wel twee 16-voeten op het pedaal. Vanzelfsprekend kunnen die door Schmeding maar sporadisch worden gebruikt, maar op die momenten klinkt de bombarde wel indrukwekkend!
De eerste drie cd’s vult Schmeding aan dit instrument met werken van Padre Antonio Soler (1729-1783), José Lidón (1748-1827) en Domenico Scarlatti (1685-1757). Op de laatste componist hebben de Italianen ook patent, maar het grootste deel van zijn leven bracht hij in Portugal en Spanje door. Er zijn zelfs scribenten die beweren dat zijn muziek Spaanser is dan van menig autochtone Spanjaard. Persoonlijk vond ik Lidón het meest verrassend. Horen we op deze cd’s voornamelijk vrolijke en galante eendelige sonatines, dan laat Lidón horen dat hij ook andere uitstapjes kan maken en klinkt er bijvoorbeeld een vierdelige mis. Een mooi rustpunt op deze derde cd. Bovendien geeft het inzage in het liturgisch orgelgebruik. Schmeding heeft zich goed ingeleefd in de klankwereld van dit drietal, speelt met een gezonde vaart, versiert er soms lustig op los en weet zowel de bas/discant-deling als de beide klavieren uit te buiten om alle klankschakeringen en echo-werkingen aan bod te laten komen.
Bij de vierde en vijfde cd komen we in een hele andere klankwereld. Niet alleen omdat we daar twee andere orgels leren kennen, maar ook omdat we met muziek van Sebastián Aguilera de Heredia (1561-1727) en Pablo Bruna (1611-1679) ineens een stap terug in de tijd maken. Opvallend hierbij is overigens dat de muziek van de oudste componist op het jongste orgel (Gabriel Thomas, 1823) wordt gespeeld. Zonder kennis van de orgelcultuur in Spanje/Mallorca zou je zeggen: laten orgel en componist meer tijdgenoot van elkaar zijn. Maar de barokke cultuur hield hier lang stand. Daardoor is het instrument uit Campos niet te vergelijken met dat van tijdgenoten in West-Europa. De mixtuur lijk bijvoorbeeld bijna weggelopen uit de renaissance.
Het complete oeuvre van Aguilera de Heredia past mooi op één schijfje. Leek men aan het eind van de barok/rococo pas laat de romantiek in te stappen, dan horen we hier dat men in de vroege barok zeker niet achter liep. In de tientos laat hij zien het contrapunt meester te zijn en werkt hij deze vooral fugatisch uit. Daarnaast blijkt hij, evenals onder andere Duitse en Italiaanse collega’s, bedreven te zijn in het intabuleren van motetten. Zo blijkt maar weer dat er in de zestiende eeuw al het nodige muzikale grensverkeer was door heel Europa heen.
De laatste cd wordt gevuld met werk van Pablo Bruna (1611-1679), mogelijk een leerling van Aguilera de Heredia. Ook hij bedient zich hoofdzakelijk van de tiento-vorm, maar doet dat veel vrijer en neemt overigens ook beduidend meer tijd dan zijn voorganger om zijn muzikale gedachten te ontvouwen. Schmeding speelt zijn werk op het bescheiden eenklaviersinstrument van Mateu Bosch (1746) uit Sencelles en demonstreert hier uitstekend hoe door de bas/discant-deling kleur aan kunt brengen.
De uitgave is tegelijk een eerbetoon aan Gerhard Grenzing die in 1967 in Spanje belandde en daarbij onder andere het orgelbezit op Mallorca vakkundig restaureerde. Op de zesde cd komt hij uitgebreid aan het woord om zijn passie met ons te delen, evenals Schmeding overigens. Een aardige geste om naast het uitvoerige en mooi vormgegeven booklet ook op deze wijze nog extra informatie te verschaffen.
Een minpunt van deze uitgave is wel dat Schmeding ervoor heeft gekozen om iedere cd telkens aan één componist te wijden. Hoe welluidend de werken ook zijn, er ontstaat toch een bepaalde luistermoeheid. Er zijn maar weinig componisten die het lukt om ruim een uur de aandacht vast te houden, zeker als bij met name Soler en Scarlatti niet alleen gaat om relatief korte werken, maar ook in vrijwel dezelfde vorm geschreven. Als historisch document was het daarnaast toch interessanter geweest om Sebastián Aguilera de Heredia te vertolken op een instrument uit de 17e of 18e eeuw, maar ongetwijfeld voorziet het orgellandschap op Mallorca daar niet in. Deze kritiekpunten nemen niet weg dat Martin Schmeding een boeiende verzameling heeft vastgelegd die hij met veel verve heeft gespeeld op fantastische instrumenten. Mirjam Wiesemann heeft er vervolgens een goed gedocumenteerde productie van gemaakt, waarbij helaas de registraties ontbreken en soms het lettertype erg klein is.
Kortom: wellicht niet direct een box die je regelmatig in je cd-speler stopt om eens rustig naar te gaan luisteren, maar Schmeding zet wel een uitstekende presentatie neer van drie toporgels van Mallorca en vijf Spaanse componisten. Voor organisten een ideaal middel dus om bij deze regenachtige West-Europese zomer in warmere zuidelijke sferen te raken!
Mallorca Edition Historische Orgeln
Martin Schmeding (Santanyí, Campos, Sencelles)
CD1: Padre Antonio Soler: Sonata 12, 32, 33, 4, 49, 117, 28, 65, 44, 48, 104, 80, 42, 54, 24 en Fandago
CD2: Domenico Scarltti: Sonata 159, 1, 32, 33, 93, 274, 2, 287, 288, 61, 30, 82, 380, 328, 12, 417, 52, 31, 255, 473, 58, 330, 513, 377, 517
CD3: José Lidón: Seis Piezas o Sonatas sueltas; Sonata para Clave in G; Sonata de 1er tono; Capricho de órgano; Cuatro Piezas para la Misa; Sonata in F; Varios juegos por diferentees tonos de imitacion, en tema de sonata, para varios registros; Sonata de 6. tono in F
CD4: Sebastián Aguilera de Heredia: Obra de 1. tono (Salve Regina); Tiento de 8. tono (Por de la sol re); Tiento de 4. tono (De falsas); Registro baixo de 1. tono; Dos vajos de 8. tono; Obra de 8. tono (Por ge sol re ut); Vajo de 1. tono; Obra de 8. tono (Ensalada); Tiento de 4. tono; Salve de lleno de 1. tono; Tiento de 4. tono (De falsas); Discurso sobre los saeculorum; 13. Obra de 1. tono; Pange lingua por ce sol fa ut; Pange lingua; Falsas de 6. tono; Vajo de 1. tono; Salve de 1. tono (Por de la sol re).
CD5: Pablo Bruna: Registro alto de clarin de 8. tono; Tiento de falsas de 2. tono; Tiento llena de 6. tono (sobre Ut re mi fa sol la); Tiento de 1. tono de mano derecha y al medio dos tiples; Tiento de dos bajos de 6. tono; Tiento de 2. tono (por Ge sol re ut “Sobre la letanía de la Virgen”); Tiento de 5. tono (de mano izquierda); Batalla de 6. tono
CD6: Mirjam Wiesemann in gesprek met Gerhard Grenzing in zijn werkplaats in El Papiol (2011); Mirjam Wiesemann in gesprek met Martin Schmeding an de speeltafel van het grote Jordi Bosch-orgel (1762), Sant Andreu, Santanyí (2011).
Label: Cybele Records
Nummer: Cybele 6SACD 001404
Speelduur: 80’20 + 76’44 + 74’09 + 79’23 (SACD 84’05) + 67’43 + 76’28
Booklet: 95 pagina’s (DE/EN)
Prijs: € 79,00 (ook verkrijgbaar als FLAC-, DSD- of MP3 bestanden)
Bestellen: www.cybele.de
