Onlangs is het groot onderhoud aan het Mense Ruiter-orgel in de Nederlandse Gereformeerde Kerk De Wijnaard in Uithuizermeeden afgerond. Op zaterdag 7 september 2024 wordt het orgel weer in gebruik genomen.
advertentie
Het orgel van de, toen nog, Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) werd in 1985 gebouwd door Mense Ruiter Orgelmakers ter vervanging van een instrument van Rohlfing uit 1924. Uit het oude orgel werden nog enkele grenen pijpen hergebruikt: de laagste twee octaven van de Bourdon 16 en het groot octaaf van de Fluit doux 8.
De orgelmakers (de firmanten Jan Holthuis en Jan Veldkamp) hebben zich bij de bouw enigszins laten inspireren door het orgel uit 1640 in Noordwolde (Groningen). In het ontwerp waren de kassen voorzien van luiken. Deze zijn echter niet gerealiseerd. Ook de Dulciaan 8 was bij de bouw gereserveerd. In 2001 is dit register, samen met een tremulant, alsnog geplaatst.
Op 25 maart 1985 werd het orgel als voor het eerst gebruikt in de eredienst. De officiële ingebruikname vond plaats op 18 oktober van dat jaar met een concert door Stef Tuinstra. Adviseur bij de bouw was de heer J. Por namens de orgeladviescommissie van de Vrijgemaakt Gereformeerde Kerken.
Groot onderhoud
Na bijna veertig jaar werd groot onderhoud aan het instrument noodzakelijk. De werkzaamheden hiervoor werden uitgevoerd door Mense Ruiter Orgelmakers uit Ten Post.
De technische herstelwerkzaamheden bestonden uit:
- algehele reiniging en groot onderhoud;
- vanwege ernstige corrosie vervangen van alle loden conducten door nieuwe met een hoger tingehalte;
- herstel van ingezakte voetspitsen en verbeteren van de ophanging van frontpijpen;
- correctie van zijwaartse speling van de manuaaltoetsen;
- correctie van speling van de pedaaltoetsen en het aanbrengen nieuwe geleidestoffen;
- vervangen van stelmoeren van het Rugpositief;
- grondig afregelen van de gehele toetsmechaniek en de koppels;
- herstel van enkele verzakte tongwerkbekers van de Trompet 8 en de Fagot 16.
Intonatie
In het bijzonder is aandacht besteed aan de intonatie. De verhoudingen van zowel de labialen als de tongwerken zijn in klankvolume, -karakter en aanspraak opnieuw in balans gebracht. Daarbij zijn de huidige inzichten en kennis van zeventiende- en achttiende-eeuwse orgelbouw toegepast. De winddruk van 73 mm verlaagd naar 70 mm om meer ontspanning in de klank te creëren. Hiervoor zijn ook enkele opsneden verlaagd.
De werkzaamheden hebben geleid tot ‘meer draagkracht, een betere balans tussen boventonen en grondtoon en een soepelere, niet overheersende aanspraak. De aanspreeksnelheid van de tongwerken is aanzienlijk verbeterd’.
De aangetroffen ongelijkzwevende temperatuur is op enkele punten aangepast, waardoor een 1/6 komma middentoonstemming ontstond.
Heringebruikname
De heringebruikname vindt plaats op zaterdag 7 september om 19.30 uur. Het orgel zal improviserenderwijs worden gepresenteerd door Sander Booij, directeur en intonateur van Mense Ruiter Orgelmakers, en Sietze de Vries. Toegang is gratis, na afloop is er koffie en thee.
Dispositie
Manuaal (I) C-f3
Prestant 8
Boudon 16
Holpijp 8
Octaaf 4
Quint 3
Octaaf 2
Mixtuur IV-V
Trompet 8
Rugpositief (II) C-f3
Fluit Doux 8
Prestant 4
Fluit 4
Woudfluit 2
Sesquialter II
Dulciaan 8 – 2001
Pedaal C-d1 – gecombineerd met Hoofdwerk-lade
Bourdon 16 – tr. HW
Prestant 8 – tr. HW
Fagot 16
Trompet 8 – tr. HW
Werktuiglijke registers
Manuaalkoppel – schuifkoppel
Koppel Pedaal – Hoofdwerk
Tremulant – 2001
Winddruk: 70 mm wk
Toonhoogte: a1 = 440 Hz
Temperatuur: 1/6 komma middentoon
Bronnen:
- Persbericht NGK Uithuizermeeden (31 juli 2024)
- Informatie Sander Booij, Mense Ruiter Orgelmakers B.V. (10 augustus 2024)
- Tuinstra, S. (1986), Het orgel in de Vrijgemaakt Gereformeerde kerk te Uithuizermeeden. Het Orgel, 82(2), 34-41.
