Het in New York gevestigde ensemble voor oude muziek ARTEK heeft in september 2024 een nieuw regaal in gebruik genomen. Dit instrument is vervaardigd door de Friese orgelmaker Wim Dijkstra, voormalig medewerker van Bakker & Timmenga en momenteel werkzaam bij Orgelmakerij Reil.
advertentie
ARTEK, voluit The Art of Early Keyboard Music, werd in 1986 opgericht door Gwendolyn Toth. Het gezelschap treedt op in zowel prestigieuze Amerikaanse als internationale podia voor oude muziek, zoals het Festival Oude Muziek in Utrecht.
In de afgelopen jaren heeft ARTEK zijn instrumentenverzameling uitgebreid om het repertoire zo authentiek mogelijk uit te voeren. Het ensemble beschikt inmiddels over meerdere klavecimbels, virginalen en lautenwerken.
Opdracht
Voor een uitvoering van Monteverdi’s opera Il Ritorno d’Ulisse ontbrak er echter nog een regaal. Tijdens eerdere concerttournees in Groningen en Friesland was Gwendolyn Toth al eens in contact gekomen met Wim Dijkstra en bespeelde zij zijn eerste regaal. Zo ontstond vorig jaar zomer de opdracht aan Dijkstra om een nieuw regaal te bouwen voor het ensemble.
Het nieuwe instrument is, net als Dijkstra’s eerste regaal, een vrije kopie van het Bauer-regaal uit het Boston Museum of Fine Arts, dat vermoedelijk in 1692 in Oostenrijk is gebouwd.
Bouw
Het nieuwe regaal heeft een speelblok van kwartiers gezaagd eikenhout, met toetsbeleg uit buxushout en semitoetsen van met Oost-Indische inkt gezwart Amerikaans notenhout. De balgen zijn gemaakt van douglasspar aan de onderzijde en eiken bovenbladen met profielen. De gehele binnenzijde is geverfd met rode bolus, een pigment op basis van gemalen rode klei. De zes balgvouwen per balg zijn vervaardigd uit red cedar.
De bekers van de tongen zijn van Amerikaans noten en voorzien van vijf gaatjes aan de bovenzijde. Van C tot klein g is een messing buisje aangebracht aan de binnenzijde van elke beker. De scheepskelen zijn gesmeed uit messing plaat; de eerste vijf tonen hebben, zoals in het originele Bauer-regaal, een klein stukje lood op de tong gelijmd voor nauwkeurige toonhoogte.
Voor advies en ondersteuning werd Wim Dijkstra bij de bouw bijgestaan door Richold Hosper, Jan Koelewijn, Maarten Vos en Han van der Horst.
Boventoonrijk
Het nieuwe regaal vertoont in vele opzichten gelijkenissen met Dijkstra’s eerste instrument, met als enige verschil dat het toetsbeleg nu van buxushout is in plaats van slangenhout. Dijkstra verzorgde ditmaal zelf de intonatie van het instrument, waarmee hij het een meer boventoonrijke klank gaf.
Klavieromvang: CDEFGABH-c3
Toonhoogte: 465 Hz
Stemming: middentoon.
Winddruk: 40 mm wk.
Gegevens en foto’s met dank aan Wim Dijkstra
