In de Sint-Jacobuskerk (Parkstraat) te Den Haag wordt vrijdag 15 april het nieuwe altaarorgel gepresenteerd met een concert door Jos Laus en Aart de Kort. Het tweeklaviers orgel werd gebouwd door Jos Laus, titulair organist van de kerk.
advertentie
Al sinds de overplaatsing van het Adema-orgel uit de Spaarnekerk te Haarlem naar Den Haag in 1976 – het huidige hoofdorgel – leefde wens te kunnen beschikken over een orgel nabij het liturgisch centrum van de kerk. Aanvankelijk bleek het in het voormalige Vermeulen-orgel (1947) van de kerk aanwezige Mitterreither-pijpwerk een goede basis te zijn voor de bouw van een koororgel. Mede door financiële en bouwkundige problemen moest van dit plan worden afgezien. De taken van een koororgel werden zo lange tijd ‘waargenomen’ door een kistorgel van Debierre (uit de nalatenschap van Marius Monnikendam) en vervolgens een kistorgel van Jos Laus.
Toch waren deze instrumenten niet bij machte voldoende volume en ondersteuning te bieden tijdens de vieringen waar één van de koren in het transept is opgesteld. Zo rijpte enkele jaren geleden het idee bij Jos Laus om zelf de bouw van een tweeklaviers kistorgel met vrij pedaal ter hand te nemen. Gezien de (beperkte) beschikbare ruimte werd gekozen voor een compacte bouwwijze waarbij ook de elektrische tractuur te hulp werd geroepen.
Waar het orgel een mechanische tractuur (stoters) en windladen met tooncancellen zou hebben, bleek gaandeweg het bouwproces dat de te maken mechanische tractuur niet alleen vanwege de beschikbare ruimte gecompliceerd zou zijn, maar ook zou conflicteren met de elektrische aansturing van de Trompet (waarvan de bekers deels geleverd zijn door de firma Skrabl uit Slovenië). Dat zou leiden tot twee verschillende methoden van aansturing in één orgel.
Het pedaalwerk zou – geplaatst in een afzonderlijke kas(t) aan de achterzijde van de pilaar met de Piéta – van meet af aan een elektrische tractuur hebben. Een mechanische overbrenging zou op die plaats –gezien de beschikbare ruimte – eveneens tot complicaties kunnen leiden.
De gehele elektrische aansturing werd gerealiseerd naar een systeem van de firma Slooff uit Lekkerkerk, die ook verantwoordelijk was voor de restauratie van het hoofdorgel in de kerk en het jaarlijks onderhoud uitvoert. De firma was bereid om dit systeem en de bijbehorende componenten te leveren; binnen het project had zij ook een deelopdracht gehad om een aantal nieuwe houten pijpen te maken voor de Subbas van het Pedaal.
Om zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van de beschikbare ruimte werd voor het register Subbas 16′ te rade gegaan bij laat-negentiende-eeuwse orgelbouwprincipes: houten pijpen met dubbele functie zoals dat ook terug te vinden is in de bekende blokfluit. Een boring in de houten pijpwand brengt door een te openen en sluiten ventiel twee tonen teweeg. Zo geeft de grootste houten pijp niet alleen de toon C, maar ook Cis (een halve toon hoger). De reeks op deze manier voortzettend geeft dit een gigantische ruimtelijke besparing, zonder het artistieke en klankgevende element te minimaliseren.
Tijdens het presentatieconcert op vrijdag 15 april om 20.15 uur wordt het nieuwe altaarorgel bespeeld door Jos Laus, Aart de Kort zal het hoofdorgel bespelen. Samen zullen zij een programma spelen met werk van onder anderen Scheidt, De Cabezon, Bach, Gigout, De Klerk en Slavický. Ook de gregoriaanse Schola Cantorum verleent haar medewerking. Ter gelegenheid van de ingebruikname is een brochure over het nieuwe orgel verschenen van de hand van organist Jos Laus. De brochure is na afloop van het concert verkrijgbaar.
Dispositie
Hoofdwerk – I – C-g3
Holpijp 8
Prestant 4
Octaaf 2
Mixtuur I
Trompet 8
Nevenwerk – II – C-g3
Bourdon 8
Viola di Gambe 8
Fluit 4
Piccolo 2
Flageolet 1
Nazard 2 2/3 discant
Terts 1 3/5 discant
Trompet 8
Pedaal C-f1
Subbas 16
Gedekt 8 – gedeeltelijk transmissie
Trompet 8
Werktuigelijke registers
Koppeling Hoofdwerk + Nevenwerk
Koppeling Pedaal + Hoofdwerk
Koppeling Pedaal + Nevenwerk
Samenstelling Mixtuur
C = 2/3
c0 = 1 1/3
c1 = 2 2/3
Tractuursysteem: tooncancelladen met elektrische toetstractuur
Toonhoogte: a1 =440 Hz.
Winddruk: 76 mm waterkolom
