In februari dit jaar werd het met een borstwerk uitgebreide Metzler-koororgel in de Joriskerk in Amersfoort in gebruik genomen. Ten bate van het project nam Rien Donkersloot de cd ‘Organo Completato’ op. Een bespreking.

Text Example

advertentie

Als je een enkele keer een huwelijksdienst in de Amersfoortse Joriskerk speelde, bleef je altijd verlekkerd naar de grote Naber kijken, want de dienst speelde zich af in het koor van de kerk. Dus werd je geacht om op de Metzler bij te dragen aan de feestvreugde. Het instrument was zeker niet onaardig, maar ja … Inmiddels is daar echt wel verandering in gekomen nu begin dit jaar het koororgel verrijkt is met een tweede klavier.

Ineens kijk je dan toch heel anders tegen het instrument aan en is het nog meer dan voorheen een waardevolle toevoeging van het orgelbestand van Amersfoort. Het orgel is niet alleen uitgebreid met een tweede klavier in de vorm van een borstwerk, maar blijkt ineens ook een volwaardig instrument te zijn wat uitnodigt om met name de barok aan de man te brengen.

De eer was aan Bernhardt Edskes om deze klus te klaren. Dat deed hij zicht- en hoorbaar met plezier, al was het alleen al omdat hij in zijn jonge jaren betrokken was bij de bouw toen zijn Zwitserse baas Metzler in 1967 de opdracht kreeg om voor de Joriskerk een koororgel te leveren.

Rien Donkersloot, als trotse bespeler van de Jorisklavieren, heeft er direct een cd van opgenomen met muziek van Sweelinck tot Bach, Piet Post en improvisaties. Een mooi repertoire om de vele klankkleuren van het instrument te etaleren. Uiteraard staat vooral het nieuwe borstwerk in de schijnwerpers.

De opdracht voor het nieuwe Borstwerk werd in augustus 2018 gegeven. Om de plaatsing mogelijk te maken werden drie panelen boven de lessenaar voorzien van opengewerkt snijwerk. Vergulding en schilderwerk werd uitgevoerd door de firma De Jongh te Waardenburg. | © fotografie ORGELNIEUWS

Donkersloot is vooral hoorbaar in zijn nopjes met de Dulciaan, die veelvuldig aan bod komt. En terecht, het buitengewoon fraaie register kan zowel als discant uitkomende stem als basso continuo goede diensten bewijzen. Zelfs boven een mixtuurplenum blijkt deze een bijdrage te kunnen leveren, zoals in de partita over psalm 146 waar het de cantus firmus in het pedaal naar voren laat komen.

Uiteraard compenseert de Dulciaan niet het ontbreken van een zelfstandig pedaaltongwerk, maar functioneel is het wel. Wellicht is er nog de mogelijkheid om op een later moment de trompet als transmissie naar het pedaal door te verbinden?

Verkropte bekers in het groot octaaf van de Dulciaan 8 | © fotografie ORGELNIEUWS

In het boeiende programma is de partita over het Gebed des Heren van Piet Post een opvallende verschijning. Een goede geste van Donkersloot om – nu het honderd jaar geleden is dat de Leeuwarder musicus werd geboren – hem een plek te geven in het programma. Piet Post had een voorliefde voor toepassing van tekstuitbeelding in het gebruik van de partitavorm. Bovendien weet Post een mooie balans aan te brengen in eigentijdse maar ook toegankelijke muziek.

Vernieuwde claviatuur. De speelmechaniek werd vernieuwd ten behoeve van de twee pedaalkoppels. De nieuwe staartklavieren hebben ondertoetsen van pruimenhout, de boventoetsen van ebbenhout. De nieuwe registertrekkers zijn identiek aan de reeds aanwezige registertrekkers. | © fotografie ORGELNIEUWS

Dat Bachs klaviermuziek het ook uitstekend op orgel doet bewijst de vertolking van de derde Engelse Suite en dat Donkersloot een vaardig improvisator is toont hij wederom op deze schijf door in een klassieke partita over Psalm 146 en een wat meer eigentijdse Psalmensuite over een vijftal psalmen er stug op los te fantaseren. Klasse!

Met deze uitbreiding heeft de Joriskerk echt een verrijking van haar orgelbezit gekregen. Er staat nu een volwaardig orgel waarop het een genot moet zijn om te spelen. Dat is het in ieder geval om naar te luisteren. Je zou er zomaar een heel concert mee kunnen vullen!

De uitbreiding van het koororgel werd voor een groot deel mogelijk gemaakt dank zij een sponsorbijdrage van bouwbedrijf Schoonderbeek te Amersfoort. De ingebruikname vond plaats op zaterdag 9 februari 2019. | © fotografie ORGELNIEUWS

Dispositie

Hauptwerk C-f3
Quintadena 16
Principal 8
Hohlflöte 8
Octave 4
Rohrflöte
Quinte 3
Octave 2
Mixtur IV
Trompete 8

Brustwerk C-f3
Gedackt 8
Flöte 4
Gemshorn 2
Quinte 1 1/3 B/D
Terz 1 3/5 B/D
Dulzian 8 B/D

Pedal C-f1
Untersatz 16 – tr. Hoofdwerk

Werktuiglijke registers
Pedal + Hauptwerk
Pedal + Brustwerk
Manualkoppel
Tremulant

Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a1 = 438 Hz

Organo Completato

Rien Donkersloot | koororgel Sint-Joriskerk Amersfoort

Variaties ‘Onder een linde groen’ (Sweelinck); Improvisatie: Partita over Psalm 146 (Donkersloot); Nimm von uns, Herr, du treur Gott (Buxtehude); Toccata septime (Muffat); Partita over het Gebed des Heren’ (Post); Englische Suite nr. 3 g-Moll BWV 808 (Bach); Improvisatie: Psalmensuite (Donkersloot)

Culturele Commissie Sint Joriskerk – METZLER01, TT 75’21, booklet 20 p. NE, prijs € 15 (exclusief 2,95 verzendkosten) | orgelconcertenjoriskerk.nl