Orgel-Büchlein [RECENSIE]

Text Example

advertentie

Orgel-Büchlein BWV 599-644 BACH Jaroslav Tůma

Label: ARTA Records

Nummer: F10156

Speelduur: 84:10

Boekje: 26 bladzijden (Cz, E, D)

Prijs: € 15,00 na 31 mei 2008 € 20,00

Muzikale interpretatie: * * * *

Programmakeuze: * * * * *

Keuze van het instrument: * * * *

Kwaliteit van de opname: * * * *

Informatie in het boekje: * * * * *

Grafische vormgeving: * * * * *

Wie zich ooit in asperges heeft verdiept, kent de stad Bruchsal, de grootste producent van het witte goud. Ik vind asperges vies, dus wist ik niets van het bestaan van deze moerasnederzetting totdat bovengenoemde cd mijn aandacht opeiste. In deze stad, dichtbij Karlsruhe bouwde de Tsjechische bouwer Vladimír Šlajch in 2004 een orgel voor de St. Peter in een bestaande kas van Johann Phillipp Seuffert uit 1769.

Tůma kennen we als winnaar van ‘Haarlem’ in 1986. Onder hetzelfde label nam Tůma op clavichord en klavecimbel o.a. de Goldbergvariaties en de inventies, sinfonia’s en duetten op. Nu is het Orgel-Büchlein aan de beurt. De poging om op te zoeken hoeveel opnames er zijn verschenen van het Orgel-Büchlein, is na een minuut gestaakt. Veel, heel veel opnames zijn er. De volgende vraag is dan ook logisch. Heeft deze opname iets toe te voegen aan de bestaande opnames? Jazeker, kan ik u verheugd meedelen!

De cd ziet er goed uit. Op de kartonnen hoes is te zien hoe de laagstaande zon langs de registertrekkers schijnt en boven het tweede klavier een mooi donker hoekje maakt voor de tekst. Het boekje is eenvoudig van opmaak, maar zeer netjes en met smaak. De omslag oogt spontaan met mooie miniatuurtjes, net zoals de composities zelf.

Het instrument – 30 registers verdeeld over hoofdwerk, positief en pedaal – kan het Orgel-Büchlein goed aan. Het is goed voor de orgelcd-markt dat er cd’s met opnames van nieuwe orgels worden gemaakt. Dat houdt de boel een beetje levendig, fris en verrassend. Want wie wil nu niet weten hoe dit orgel klinkt?

Enkele opvallende dingen: Op het hoofdwerk zijn vier achtvoeten gedisponeerd, zonder de trompet mee te tellen. Eén van die achtvoeten is de Bifara 8’. Dit register heeft twee labia, de één net iets hoger dan de ander waardoor een zwevend effect ontstaat. Tůma maakt hier twee keer gebruik van en dat klinkt zeer fraai. De registraties staan vermeld in het boekje en alle registratiemogelijkheden worden benut. Dat is niet altijd bevredigend omdat sommige registraties wat ver gezocht zijn.

De tremulant werkt niet naar behoren. Zonder de registratie te weten, is het onduidelijk of de tremulant ingeschakeld is of niet. Dat neemt niet weg dat dit nieuwe orgel een fantastisch instrument is en dat het met de juiste behandeling alleen maar mooier kan gaan klinken.

De opname is goed. Tussen enkele tracks zijn echter wat onzuiverheden te horen; van opgeluchte zuchten tot digitale geluiden. Niet heel erg, maar wel een beetje slordig.

Het spel van Tůma is zeer verzorgd. Bij elk koraaltje zoekt hij naar zijn eigen persoonlijke uitgewerkte visie. Bach schrijft op de titelpagina dat het Büchlein de ‘beginnende’ organist voorziet van instructies om koralen op verschillende manieren uit te voeren en de pedaaltechniek te verbeteren. Slechts 45 van de geplande 165 koraaltjes werden door Bach uitgewerkt. Het facsimile, dat u vast wel eens gezien heeft en ook in druk te verkrijgen is, laat veel lege bladzijden met enkel de titel zien. Hebben deze koraaltjes naast de pedagogische ook een liturgische functie gehad? Er wordt vaak gesproken over koraalpreludes. Deze naam geeft aan dat het dus om voorspelen gaat, maar ik zie dat nog niet echt voor me. Wellicht zijn het orgelverzen die tussen de gezongen verzen hebben geklonken? Hoe dan ook, het een en ander heeft natuurlijk betrekking op de uitvoeringspraktijk, met name de tempi. Aangezien elk koraal ongeveer in hetzelfde tempo wordt gezongen, kun je dan in dit geval zeggen dat de koraaltjes uit het Büchlein allemaal in hetzelfde tempo kunnen worden gespeeld? Het is mogelijk. Laten we het daar maar bij houden.

Het openingskoraal ‘Nun komm der Heiden Heiland’ waarbij genoemde Bifara wordt gebruikt, is een genot om naar te luisteren. Alles is zo mooi getimed; de pedaalinzet, de nieuwe zinnen, harmonische en melodische wendingen. Uiteraard worden de koralen in de volgorde van het kerkelijk jaar gespeeld en het is dan ook logisch maar tegelijkertijd verwonderlijk wat de composities teweegbrengen tijdens het luisteren naar de verschillende affecten die Bach toepast. Iedereen weet het, maar het is goed om nog maar eens te bevestigen dat we hier te maken hebben met fantastische muziek en daar is Tůma zich zeker van bewust.

Deze cd, van het label ARTA Records maakt mij nieuwsgierig naar de andere opnames van Jaroslav Tůma. Ook kan ik u alvast verklappen dat de volgende cd-recensie van mijn hand er weer één is van ARTA Records met ditmaal Peter van Dijk op het Mundt-orgel van de Týn Church te Praag. Dat wordt smullen! Maar eerst deze cd dus aanschaffen… [IJSBRAND TER HAAR]