Op 15 juli werd het orgel van de Doopsgezinde Kerk in Giethoorn opnieuw in gebruik genomen nadat de afgelopen maanden enkele wijzigingen zijn doorgevoerd en een herintonatie is uitgevoerd.
advertentie
In 1911 plaatste Jan Proper, orgelbouwer en organist te Kampen, een nieuw orgel in het kerkgebouw van de Doopsgezinde Gemeente te Giethoorn. Dit eenklaviers orgel had een pneumatische traktuur. Windladen, traktuur en pijpwerk waren afkomstig van een Duits toeleveringsbedrijf. Na zo’n vijftig jaar was de traktuur versleten en plaatste men beneden in de kerk een elektronisch instrument.
In 1988 voerde Hans Kriek uit Didam een grondige renovatie uit. Wegens gebrek aan financiële middelen werden van elders afkomstige onderdelen gebruikt. De inferieure windlade werd vervangen door een lade die oorspronkelijk door Hendrik Hermanus Hess werd gemaakt voor het orgel in de Augustijnerkerk te Dordrecht, waar het plaats bood aan het pijpwerk van het ‘Klein Manuaal’. In de loop der tijd en na vele omzwervingen was deze lade van een dubbele kleppenkast voorzien en dus ingericht voor een tweeklaviers situatie.
Na een grondige restauratie werd het nog bruikbare pijpwerk uit 1911 geplaatst, aangevuld met van elders afkomstig pijpwerk in bijpassende factuur. De klaviatuur werd aangebracht in de rechter zijwand. De beide manualen zijn van modernere makelij en werden door Henk van der Luyt uit Aalten opnieuw belegd. De magazijnbalg werd vervangen door een ander exemplaar, afkomstig van het voormalige orgel van de St.-Helenakerk in Aalten (Winkels 1905). De frontpijpen werden voorzien van een elektrische traktuur. Het orgel werd op kleine schaal bijgeïntoneerd door Jan Koelewijn uit Heerde.
Enkele jaren geleden verving Koelewijn de houten Open Fluit 8’ door een Roerfluit 8’, waarbij hij het pijpwerk van de bas van de Mixtuur verwijderde om ruimte te winnen.
Aangezien de elektrische traktuur van de frontpijpen niet goed functioneerde, werd besloten deze te vervangen door een ander elektrisch systeem. Begin 2006 voerden Hans Kriek en Klaas Jan Otter (Giethoorn, lid van de gemeente) enkele wijzigingen uit. Naast het vervangen van de traktuur van de frontpijpen werd de slecht functionerende magazijnbalg vervangen door twee kleinere magazijnbalgen.
De Subbas 16’/Gedekt 8’, waarvan het pijpwerk nog uit 1911 dateerde, werd vervangen door een ander exemplaar, afkomstig uit het afgebroken orgel van de Sint-Antoniuskerk in Ede (Elbertse 1941/1954/1974). De grootste achttien pijpen werden achter de orgelkas tegen de buitenmuur geplaatst. De door Koelewijn geplaatste Roerfluit 8’ werd vervangen door een Open Fluit 8’, waarvan het grootste deel afkomstig is uit het orgel van de St-Janskerk in Vlijmen (Vermeulen 1955). De pijpen van de bas van de Mixtuur, die bij het orgel bewaard bleven, werden herplaatst.
In juni/juli voerde de orgelmaker Sander Booij uit Woudenberg een complete herintonatie uit op verhoogde winddruk. Na enkele proeven werd een van de twee balgen buiten gebruik gesteld. Van de Cornet werden het 4’- en 2’-koor dichtgestopt. Het orgel kreeg een ongelijkzwevende stemming, passend bij het boventoonrijkere klankbeeld.
Op 15 juli werd het orgel gepresenteerd door Sander Booij en Erik van der Heijden, die bij de intonatiewerkzaamheden betrokken was. Aansluitend volgde een concert door Jannie Bennen-Stakelbeek uit Steenwijk.
Dispositie
Manuaal I C-f3
Prestant 8′ (C-h in front, zink, vervolg op de lade, metaal)
Openfluit 8′ (C-H gedekt, vervolg open, vanaf c2 overblazend, grotendeels 1955)
Octaaf 4′ (C-H in Prestant 8′)
Roerfluit 4′ (f2-f3 conisch open)
Quint 3′ (oorspronkelijk Viola 8’, in 1988 afgesneden)
Octaaf 2′
Mixtuur 2-3 sterk 1 1/3’ (herkomst onbekend)
Manuaal II C-f3
Holpijp 8′ (C-H grenen)
Gamba 8′ (vanaf c)
Fluit 4′ (gedekt)
Nachthoorn 2′ (pijpwerk van diverse afkomst)
Cornet 4 sterk 4’ discant (sinds 2006 2 sterk, 2 2/3′ – 1 3/5′)
Pedaal C-d1 (elektrisch)
Subbas 16′ (1953, mahonie, C-f achter de kas geplaatst)
Gedekt 8′ (C-d transmissie van Subbas 16′, vanaf fis metaal)
Koppelingen (uitgevoerd als voettreden)
I + II
P + I
P + II
Tremulant (pneumatisch) over het gehele werk (1988)
Stemming: eigen variant op 1/6 komma
© 2006 fotografie Erik van der Heijden
