Orgel Grijpskerk gerehabiliteerd

Text Example

advertentie

Op vrijdag 29 oktober 2010 vond de officiële ingebruikneming plaats van het gerestaureerde Dan Dam/Van Oeckelen-orgel in de Hervormde kerk te Grijpskerk.

Het orgel is in 1832 gemaakt door de Gebroeders Luitjen Jacob en Jacob van Dam uit Leeuwarden en werd bekostigd uit een legaat van mej. Aaltje Thomas Wiersema van 3.300 gulden. Het instrument werd op 25 oktober 1832 ingewijd, gekeurd en ingespeeld door Jhr. Mr. S.W. Trip uit Groningen.

Het orgel werd na een kerkbrand in 1868 door de Groningse orgelmakers Petrus van Oeckelen ‘Veroeckelst’. Aan de voorzijde lijkt het sindsdien alsof het orgel door Van Oeckelen is gemaakt en hij heeft ook zijn best gedaan om de klank zoveel mogelijk naar zijn hand te zetten. Dat werd op efficiënte wijze gedaan: die registers die het typerende Van Oeckelen-geluid representeren werden op die plaatsen ingebouwd waar de functie ervan dominerend is voor het totaal. Van Oeckelen kreeg hiervoor 1.265 gulden. Trip keurde het orgel opnieuw. De wijzigingen waren: Hoofdwerk: Cornet vervangen door Holfluit 8’ disc., samenstelling Mixtuur gewijzigd, de beide tongwerken op zowel HW als BW (Trompet en Dulciaan) werden vernieuwd (Trompet en Klarinet). Verder werd op het Bovenwerk de Prestant 4’ opgeschoven tot 8’ en werd een nieuwe Viola di Gamba 8’ geplaatst. Nieuwe registeropschriften bij de klaviatuur en een nieuw pedaalklavier werden vervaardigd, alsook nieuwe frontbekroningen, nieuwe beschildering van de voor- en zijkant van de kast, orgelbalkon en pilaren.

Het onderhoud zou daarna in handen blijven bij Van Oeckelen, opgevolgd door Doornbos.

In 1927 volgt restauratie door Klaas Doornbos. Hij vervangt p het Hoofdwerk de Octaaf 4’, Quint 3’ en Octaaf 2’ door dito fabriekspijpwerk.

Na een rigoreuze kerkrestauratie waarbij het kerkinterieur helaas werd aangetast werd het orgel in 1963 en 1965 door Mense Ruiter gerestaureerd. Er was weinig geld beschikbaar, zodat het werk een voor die tijd tamelijk conserverend karakter had. De dispositie en intonatie bleven onaangetast.

De laatste tientallen jaren was het orgel erg windziek. Eindelijk kon het met behulp van de BRIM-achterstandsregeling 2007 (Besluit Rijkssubsidiering Instandhouding Monumenten), bijdragen van het kerkbestuur en een aantal culturele fondsen eindelijk worden aangepakt. In 2007 trad adviseur Jan Jongepier terug vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Stef Tuinstra uit Bedum nam het stokje over en heeft uiteindelijke restauratieplan gemaakt en het werk daarna intensief begeleid.

Het orgel is gerestaureerd door Orgelmakerij Reil B.V. te Heerde. Het schilderwerk werd hersteld door de Gebr. Boer te Wildervank. Het orgel is in de bestaande toestand terughoudend gerestaureerd. Ook de registers uit 1927 zijn gehandhaafd en klinken verrassend ‘organisch’ in het totaal. Ook de windvoorziening is nog origineel, zij het dat de pompbomen van de balgen zijn afgezaagd vanwege een groot aanvoerkanaal van de heteluchtverwarming. Daardoor kan er niet meer ouderwets getreden worden. Het orgel klinkt zeer zangerig, is verfijnd maar tegelijk ook uitbundig van karakter. Het windkarakter is voor de bouwtijd opvallend flexibel omdat de oude windkanalen van Van Dam door Van Oeckelen niet zijn vervangen.

Het orgel werk op vrijdag 29 oktober ingebruik genomen. Adviseur Stef Tuinstra bespeelde het orgel en verzorgde met orgelmaker Hans Reil een klankdemonstratie en uitleg bij de restauratie. Op zondag 31 oktober werd het gerestaureerde orgel door de kerkelijke gemeente in gebruikt genomen tijdens een feestelijke kerkdienst.

Dispositie

Hoofdwerk C-f3

Bourdon 16

Praestant 8

Holpijp 8

Holfluit 8 D

Octaaf 4

Quint 3

Superoctaaf 2

Mixtuur III-V B/D

Trompet 8 B/D

Bovenwerk C-f3

Prestant 8

Viola di Gamba 8

Holfluit 8

Fluit Doux 8 D

Flûte d’amour

Woudfluit 2

Clarinet 8

Pedaal C-d1

Aangehangen

Werktuiglijke registers

Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk B/D

Tremulant (2010)

Afsluiting Hoofdwerk

Afsluiting Bovenwerk

Windlosser

Toonhoogte: a1 = 445 Hz bij 18°C

Stemming: vrijwel gelijkzwevend

Winddruk: 88 mm/wk

Windvoorziening: drie spaanbalgen in de tussenruimte achter het orgel

Tekst: met dank aan Stef Tuinstra