Orgel in het nieuws op radio en tv: ‘vaak puik, soms ook pet’

Soms komt er één voorbij. In september 2007 was in het Journaal te zien hoe Dordrecht zijn Bach-orgel in gebruik nam. Vijf jaar later hoe een Sweelinckorgel in het Concertgebouw werd gezet. Daarna liet presentator Robbie van het Jeugdjournaal horen hoe hip een orgel hoppen kan. En in juli 2016 besteedde de NOS uitgebreid aandacht aan het Haarlemse Orgelfestival (vanaf 18’46). Prima reportages waren dat. Maar de afgelopen maanden was het nogal tenenkrommend en teleurstellend hoe het orgel in het nieuws kwam.

advertentie

Nashville
Op maandag 7 januari stond liberaal Nederland op zijn kop vanwege de publicatie van een vertaling van de Nashville-verklaring. In het Journaal en ook in Nieuwsuur werd er uitgebreid aandacht aan besteed.

Aan het begin van de Nieuwsuur-uitzending was te zien hoe één van de vertalers, ds. Klaassen, gezeten achter zijn van een pijpentop voorziene electronicum, een vrolijke deun ten beste gaf.

Even later volgde een vraaggesprek van Mariëlle Tweebeeke met PKN-voorman ds. De Reuver. Met als achtergrond, jawel: enorme afbeeldingen van het Kam-orgel uit Brielle en het Domorgel uit Utrecht. Een argeloze kijker zou op het idee kunnen komen dat het orgel iets is dat bij lieden hoort die er ‘abjecte’, ‘achterhaalde’ opvattingen op na houden …

Notre-Dame
Vorige maand, was opnieuw een orgel in Nieuwsuur te zien. Ditmaal zonder negatieve associaties. Helaas wel met een droevige aanleiding: de brand in de Notre-Dame in Parijs.

‘Hoe herbouw je een kerk en welke kunstschatten zijn er nog?’, zo leidde Jeroen Wollaars het onderwerp in. ‘Straks niet alleen vragen. maar ook antwoorden’. Ze werden gegeven door kunsthistorica Wendelien van Welie.

Op sympathieke wijze vertelde ze dat de muren van de kathedraal nog overeind staan omdat de gewelven niet zijn ingestort. Dat het de vraag is hoe het gaat met de stenen reliëfs in de kooromgang. Maar dat de roosvensters de brand hebben overleefd, waarschijnlijk omdat het vuur niet al te heet was: na het blussen brandden er nog kaarsen in de kerk.

‘Wat het ook overleefd lijkt te hebben, laten we even luisteren, is het orgel …!’ Wat dan volgt zijn tien seconden van de fuga-inzet van Bachs beroemde Toccata, uitgevoerd door Pierre Cochereau in 1963– een opname die al eerder in de uitzending te horen was.

‘Ja, voor mij,’ vervolgt Wollaars, ‘is het een orgel zoals elk ander orgel klinkt. Maar nu zegt u waarschijnlijk …’ ‘Het is héél bijzonder’ knikt Van Welie, minzaam lachend, en vertelt dan dat er al in 1405 orgels stonden in de Notre-Dame, dat die in de loop der tijd zijn verfraaid en verbeterd, en dat ‘dit orgel’ er in de negentiende eeuw is neergezet.

‘En u kunt het wel zien: het is gigantisch, meer dan 7.000 pijpen, je kunt er allerlei kleurschakeringen in de muziek mee maken’. Ze besluit met te vertellen dat de Notre-Dame een ‘enorme orgeltraditie’ heeft, die bestaat uit het geven van grote concerten en uit het schrijven van muziek speciaal voor dit orgel. ‘Dus dat het er nog is, is erg belangrijk’.

Deskundiger
Alle waardering voor het feit dat het Notre-Dame-orgel een plek in Nieuwsuur kreeg. Desalniettemin is het jammer dat voor dit onderwerp geen deskundiger spreker aan het woord kwam. Hij of zij had kunnen vertellen:

• dat het Notre-Dame-orgel belangrijk is, niet omdat het deel uitmaakt van een ‘enorme orgeltraditie’, maar simpelweg omdat het de diensten opluistert in de voornaamste kerk van het land;
• dat het huidige instrument niet stamt uit negentiende, maar uit de achttiende eeuw, en dat het daarna is om- en uitgebouwd tot een geheel, niet zozeer met meer dan 7.000 pijpen, als wel met een overweldigend geluid;
• dat dit orgel de eeuwen door een inspiratiebron is geweest voor de kathedraalorganisten en fascinerend door hen is bespeeld.

Tien seconden van Latry’s Introïtus op de Palmzondagmis, daags voor de brand, of van Bachs G-moll Fantasie die hij speelde als Sortie, had dit overtuigend kunnen illustreren.

Geraakt en verrast
Het orgel primetime op de buis: vaak is dat puik, soms ook pet. Hopelijk gebeurt het voortaan weer met een positieve uitstraling. Met informatie die wordt geleverd door mensen die ‘van binnenuit’ over het instrument vertellen. En vooral: met geluid waardoor de kijker wordt geraakt en verrast. Zoals in die reportage over Haarlem. Da’s orgelnieuws, daar heb je wat ’an. Daar heb je wat ’an.

Zoals het ook kan: deskundigen aan het woord over het over het orgel in de Parijse Notre-Dame na de brand

• Johann Vexo op BFMTV
• Olivier Latry op MPRnews
• Winfried Bönig op de WDR
• Podcast NPO Radio 4 met Aart Bergwerff c.s.