De redactie van de videokolom van ORGELNIEUWS heeft even vakantie. Een keur aan ‘zomergasten’ uit de orgelwereld neemt de honneurs waar. Zij helpen u deze weken uit de algoritmische sleur van YouTube los te breken met hun keuze uit de wonderwereld van orgelfilmpjes uit binnen- en buitenland.
Zomergastredacteur 13 is …
De keuze van … Johan Zoutendijk | directeur Verschueren Orgelbouw
Kwaliteit en creativiteit van Hollandse bodem
Niet alleen de uitvoering maar ook het concept van ‘Steigleders Vater unser vlog’ is een schot in de roos! Laurens de Man geeft daarmee blijk van visie en creativiteit. Het is bovendien best heel gewaagd om met veertig dagen op rij de luisteraars met zeventiende-eeuws repertoire te ‘vermoeien’! Mede omdat orgels op diverse locaties werden opgenomen heb ik de reeks gevolgd zoals de doorsnee-yup z’n favoriete Netflix-serie. En dan de orgels: zonder uitzondering instrumenten die er toe doen. Er valt zoveel moois te beleven in Nederland Orgelland!
Een cliché maar niettemin een referentie
Jean-Baptiste Monnot post regelmatig filmpjes die op ‘zijn’ orgel in de St. Ouen in Rouen zijn opgenomen. Naast verrassende keuzes (Sonate van Scarlatti op slechts één register – de oude, extreem wijd gemensureerde Flûte van het Bombarde – gespeeld!) presenteert hij stukken uit het ‘klassieke degelijke repertoire’. Met flair en grote trefzekerheid – virtuositeit zonder overtollige showelementen – zet hij hier de Toccata van Vierne neer! De opname spreekt ook voor het instrument: Sinds de bouw nog nooit integraal gerestaureerd getuigt het zowel conceptueel als technisch van de uitzonderlijke kwaliteit van het werk van het ‘huis’ Cavaillé-Coll.
Muziek waarbij de gedachten afdwalen
De Facultad Orgánica, een boek met 69 composities van Francisco Correa de Arauxo blijft, naast De Grigny en Bach, voor mij een echte referentie: Fantastische muziek waar je nooit op uitgekeken raakt! Ronduit geniaal geconcipieerd zijn de vijfstemmige stukken die de componist schreef voor een orgelklavier met slechts 42 toetsen en waarbij hij ook nog rekening houdt met de bas/discant-deling!
Het is ‘moeilijke’ muziek zowel voor de luisteraar als uitvoerder. Is dat een van de verklaringen voor het geringe aantal overtuigende opnames? Het orgel in Daroca is een instrument met karakter; dat is een conditio sine qua non voor de uitvoering van dit repertoire.
Deze muziek komt natuurlijk totaal niet tot zijn recht op een gelijkzwevend gestemde Leeflang, en ook op de lessenaar van een Witte-orgel word je er niet blij van. Maar laat het in veel gevallen nu juist verrassend uit de verf komen op instrumenten waar doorgaans over de klavieromvang en de stemming gezeurd wordt.
Dynamiek waar we soms bij het orgel van dromen
Hoewel ik mij realiseer dat een harmonium geen orgel is liggen er lijntjes die maken dat de negentiende-eeuwse benaming ‘orgue expressif’ helemaal op zijn plaats is. Alberto Pozzaglio benut niet alleen op ongekende wijze de (expressieve) mogelijkheden van dit harmonium, maar weet ook met veel charme en grote subtiliteit zijn luisteraars te boeien met Libertango van Astor Piazzolla. Ik ben wars van hypes en van ‘de traan van Maxima’ moet ik al helemaal niets hebben, maar om deze video te mijden zou belachelijk zijn: Wat een gepassioneerde en verfijnde muzikale prestatie!
Historisch gedocumenteerd, maar (juist daarom) niet saai!
In veel uitvoeringen van oude muziek wordt de moderne editie van de partituur met microscopische precisie gevolgd, maar wordt voorbij gegaan aan de bedoelingen van de componist. Het klinkende resultaat is vaak schools en soms zelfs zielloos.
Léon Berben is een goed voorbeeld van een organist die zich, juist op basis van onderzoek van bronnen, vrijheden permitteert die niet alleen de muziek kleur geeft, maar ook recht doet aan de kwaliteiten van historische instrumentarium. Het Scherer-orgel (gerestaureerd door Rowan West) in de St. Marien in Lemgo is een droom van een orgel. Deze opname is een sprekend voorbeeld dat laat zien hoe een ‘klein’ orgel groot(s) kan zijn!
Verrassende vergezichten
Internet en YouTube zijn de ideale kanalen om de (orgel)wereld te verkennen en de spreekwoordelijke ‘onbekende pleinen en straatjes’ te ontdekken. In een promotiefilmpje introduceert Arnaud De Pasquale een historisch orgel op Sicilië. En hoewel het filmpje kort en nogal fragmentarisch is, wekt het mijn nieuwsgierigheid, ben ik verrast (Zie ik het goed: kantelen die ventielen in de windlade?!) en is het aanleiding om een landkaart van Sicilië op te zoeken. Zelfs als een reisje naar Italië er op dit moment niet in zit nodigen zulke filmpjes uit om ‘op vakantie’ te gaan in de boekenkast, de stapel ‘Italië’ van de plank te halen en in de tuin onder de parasol door te bladeren: Er is altijd wel iets moois te ontdekken …
Zoek op YouTube naar orgel, organ, orgue en je komt in een wonderwereld van mooie en leuke flimpjes, uit binnen- en ook heel veel uit buitenland. Rijp en groen, concerten, demonstraties, analyses en interviews. Kortom: het orgel leeft. Je zou bijna vergeten dat je ook nog met je eigen lijf naar een concert kunt gaan in plaats vanuit je luie stoel dat allemaal te bekijken.
ORGELNIEUWS nodigt de komende tijd organisten en orgelliefhebbers uit om hun favoriete filmpjes te laten zien. Ze worden gepubliceerd in de rechterkolom van de thuispagina, waar altijd al een selectie van recente YouTube-inhoud te zien was. In een redactioneel stukje legt hij of zij zijn keuzes uit.
Bekijk hier de keuze van alle gastredacteuren.
