De keuze van … Hayo Boerema | organist, componist
Prachtig, deze rubriek van ORGELNIEUWS: selecteer zes YouTube-filmpjes van orgelbespelingen die je opvielen. Maar dan: wat te kiezen?
Zeker sinds maart vorig jaar is het aanbod ver-tig-voudigd, om redenen die we allemaal kennen. Wij (team Laurenskerk Rotterdam) zijn, net als menig andere (orgel)concertlocatie, druk in de weer geweest met livestreams en dergelijke. De ‘concurrentie’ met een schuin oog volgend heb ik heel wat fraais voorbij zien komen, niet in de laatste plaats de Orgelmarathons! Uiteindelijk ben ik uitgekomen op een mix van wat mij is bijgebleven uit het verleden en wat me meer recent is opgevallen. Bij die recentelijke ontdekkingen zitten fragmenten die er evengoed al jaren op staan, maar mij pas sinds kort bekend zij. Je kan ook niet alles bijhouden …
Improvisatienestor
Het zal, denk, ik geen verrassing zijn dat er een paar improvisatiefragmenten bij zitten. Zeker nu we recent ‘Haarlem’ weer hebben gehad lijk me dat alleen maar goed.
De nestor van de Nederlandse improvisatietraditie is toch (wat mij betreft) Jos van der Kooy. Eind jaren 80 van de vorige eeuw (jawel!) deed de NCRV nog wat aan orgelcultuur en dus zond op zaterdagavond bij wijze van dagsluiting een een kwartier orgelmuziek uit, onder de titel ‘Opmaat’.
Ik, als Groninger, ben echt opgegroeid met de traditie van Sint Maarten. Martinus is in het Noorden beschermheilige van menig stad en regio. Op 11 november liep je zingend met een lantaarntje langs de deuren, bedelend om snoep en geld. In dorpen zoals waar ik woonde (Oldekerk) gold doorgaans dat je in het buitengebied, waar de boerderijen waren, veel meer kreeg. Soms wel een rijksdaalder! Hoe dan ook, rond 11 november 1988 was er een uitzending van ‘Opmaat’ waarbij de nog jonge Jos van der Kooy in de – jawel – Sint Maartenskerk van Zaltbommel improviseerde op ‘Sint Martinus Bisschop, mit sien hoge houd op’ (in de Groningse variant).
Philippe Lefèbvre
Ik heb altijd een grote zwak gehad voor Cochereau: zijn harmonische taal en zijn mateloosheid hebben mij altijd gefascineerd. Maar wat komt er dan nà Cochereau nog?
Ik was 20 en vers benoemd als cantor-organist van de Andreaskerk in Leidschendam. Mijn voorganger, Arend van der Toorn, nodigde mij uit om eens te komen praten over deze uiterst bijzondere gemeente met zijn excentrieke dominee en eigengereide cantorij (ik heb het geweten…). Hij liet me een fragment zien van een destijds pas verschenen dvd over de restauratie van het orgel van de Notre Dame in Parijs (zouden we die ooit nog weer horen?). Phillipe Levebvre improviseerde. Cochereau twee-punt-nul.
Barts Bach
Met Bach is het net als met voetbal en de bondscoach: iedereen heeft er een eigen mening over. Ik kan – althans dat denk ik – zelf een vrij uiteenlopend scala aan interpretaties waarderen: van Piet van Egmond, Marie-Claire Alain, Ton Koopman tot … Bart Jacobs. Toen ik hem Bachs ‘Dritter Theil’ hoorde spelen dacht ik: ‘en zo hoort het’.
In de keuken van Messiaen
De muziek van Messiaen is uiterst systematisch en ‘bedacht’. Toch klinkt het nimmer als schrijftafelmuziek: er zit altijd iets van ‘voorbedachte spontaniteit’ in. Ik denk dat dat komt, omdat hij het improviseren NIET schuwde. Waar andere componisten wel eens beweren dat improviseren het schrijven in de weg zit (Schumann waarschuwde Clara Wieck om niet zo maar wat te fantaseren …) lijkt Messiaen daar geen last van te hebben. Veel van zijn orgelwerken zijn ook ontstaan vanuit de wisselwerking met – al dan niet voorbereide – improvisaties. In dit fragment is te zien hoe Messiaen hierbij te werk gaat. Een fascinerend kijkje in de keuken!
Agresseur Jan
Domorganist en alleskunner Jan Hage is al jaren een groot pleitbezorger van nieuwe muziek. Een van de leukste filmpjes vind ik is die waarin te zien is hoe Jan in Kralingen de Etude pour agresseurs Van Alain Louvier vertolkt. De opname is in tweeën geknipt, dus het zijn eigenlijk twee filmpjes.
De onvermijdelijke Martini
Als Groninger kan ik niet om de Martinikerk heen. Als jonge orgelliefhebber moest ik mijn leven lang wachten om het orgel te kunnen horen (ik ben van ’72, het Martini-orgel ging er in ’73 uit voor restauratie). Pas toen ik 13 was, was ie klaar! Marie-Claire Alain speelde toen Bach. Het concert was zó druk bezocht dat ze het twéé keer heeft moeten spelen, twee keer uitverkocht. Ik zat met mijn moeder ergens achter een pilaar, maar evengoed heeft het een onuitwisbare indruk op mij gemaakt. In dit fragment bespelen de titularissen ’s lands mooiste orgel!
Zoek op YouTube naar orgel, organ, orgue en je komt in een wonderwereld van mooie en leuke flimpjes, uit binnen- en ook heel veel uit buitenland. Rijp en groen, concerten, demonstraties, analyses en interviews. Kortom: het orgel leeft. Je zou bijna vergeten dat je ook nog met je eigen lijf naar een concert kunt gaan in plaats vanuit je luie stoel dat allemaal te bekijken.
ORGELNIEUWS nodigt de komende tijd organisten en orgelliefhebbers uit om hun favoriete filmpjes te laten zien. Ze worden gepubliceerd in de rechterkolom van de thuispagina, waar altijd al een selectie van recente YouTube-inhoud te zien was. In een redactioneel stukje legt hij of zij zijn keuzes uit.
Bekijk hier de keuze van alle gastredacteuren.
