Orgel op YouTube: de keuze van … [5]

YouTube biedt een wonderwereld van mooie en leuke orgelfilmpjes uit binnen- en buitenland. Voor de samenstelling van de veelbekeken videokolom roept de videoredactie van ORGELNIEUWS deze zomer hulptroepen in. Onze vijfde gastredacteur van dit seizoen is …

Sander Zwiep | presentator en samensteller NPO Radio 4 / Omroep MAX

Passacaglia

We hebben allemaal zo onze muzikale ijkpunten. Ga maar na: welke stokoude cd of lp doe je nooit meer weg, omdat je daarmee kennismaakte met een van de Grote Werken? Ook in het YouTube-tijdperk is dit van toepassing. Als organistenzoon maar sedert puberteit halfbakken poptoetsenist, kwam ik pas tijdens mijn studie muziekwetenschap weer helemaal op het orgelpad. In 2010 stuitte ik op deze BWV 582. Inmiddels spaar ik uitvoeringen van Bachs P&F maar deze, met Hans-André Stamm op het Trost-orgel in Waltershausen (u vindt er ongetwijfeld iets van), houdt een speciaal plekje in m’n orgelhart. Simpelweg omdat ik als toenmalige student via dit filmpje (vast ergens diep in de studentennacht gekeken) in de Passacaglia ben gezogen.

Speak through the earthquake

Een vreemde eend in mijn orgelbijt, maar de klank van een Harrison & Harrison in combinatie met de markante melodieën uit the English Hymnal: ik vind het prachtig. Misschien ook omdat dit idioom in huize Zwiep met de paplepel werd ingegoten (dank Zwiep sr.). Hier een volle Westminster Abbey, inclusief royal family. En dan die plechtige hymn: Dear Lord and Father of mankind. Er wordt adrem geregistreerd: ‘Speak through the earthquake, wind and fire’ klinkt op 2’28 met een riante hoeveelheid stops en terwijl de earthquake de akoestiek nog moet verlaten, fluisterzingen we de hymn uit: ‘O still small voice of calm’.

Niet via tablet- of telefoonspeakers!

Het middendeel van BWV 564 is een schoolvoorbeeld van de kracht van de voorhouding. Hoe Bach hier van akkoord naar akkoord beweegt – ik kan het keer op keer beluisteren en blijf toch steeds met zo’n nare brok in de keel zitten. Harmonische spanning en ontspanning in optima forma. 10’50 is wat mij betreft de sweet-spot, maar uiteraard krijgt zo’n akkoord z’n waarde in het licht van de voorgaande maten. En dan hier met een 32-voets ondergrond (dus niet luisteren via een tablet- of telefoonspeakers, mensen! neem een goede koptelefoon of flinke speakers). Dank Bach, dank Sietze, dank Schnitger en dank Ahrend. Zoals iemand in de comments zegt: ’t kon minder.

Tijdreisgevoelens

Hans Leenders heeft het getroffen in Maastricht. In een kerk (pardon, basiliek – O.L.V. Sterre der Zee) waarin je acuut tijdreisgevoelens ondervindt. De hoge lichtinval heeft er een danig mystiek karakter. En als de zonnestand klopt, wordt het orgelfront beschenen. Een instrument inclusief nachtegaal (auto-alarm-imitatie, zolang het vogelken maar genoeg water in het reservoir heeft). Hier zien we Hans in actie met passend repertoire voor dit instrument. Ik hou van tongwerken en ik hou van een ‘kloek laag’. De slotnoot op 8’00 is dan ook de kers op deze Maastrichter orgelvlaai.

Kloeke Bätz

Vorig jaar, net in de lockdown, verscheen deze uitvoering van BWV 622 door Jan Hage. Een lijdenstijd die in covid-opzicht een nog veel sterkere lading kreeg en dan deze interpretatie op het prachtige Bätz-orgel – met vriendelijke toestemming van Jan heb ik deze toen gelijk op Radio 4 gedraaid. Een paar weken later trof ik Jan in de Dom, toen ik met Matthias Havinga in Utrecht was aanbeland voor de podcastserie ’Voor het Orgel de Kerk in’. Respect voor opperste vakman Hage, die deze kloeke Bätz met z’n niet al te lichte speelaard zo (schijnbaar) moeiteloos weet te laten spreken en ademen.

Avondlied

En hier kon ik niet omheen. M’n ‘orgelhomie’ Matthias op Vater/Müller met muziek van zijn leermeester Jacques van Oortmerssen. Wat hebben we veel gelachen en genoten tijdens het maken van onze orgelpodcast. En wat heeft Matthias vaak meewarig moeten zuchten om mijn popmuzikale afwijkingen. Maar hier komt dan toch alles samen: een bijna Beatlesque progressie, vriendelijke harmonieën, milde cantus firmus en een geruststellend constante puls. Nun ruhen alle Wälder – met zo’n avondlied mag het voor mij altijd avond zijn.