Onlangs is het orgel in de protestantse Dorpskerk te Maarsbergen gerestaureerd. Vrijdag 20 november werd het werk opgeleverd door Mense Ruiter Orgelmakers.
advertentie
Het in neorenaissancistische stijl opgetrokken kerkgebouw van Maarsbergen is in 1884 in gebruik genomen. In 1886 levert de firma firma Goldschmeding te Amsterdam een orgel. Daarbij zijn onderdelen, waaronder pijpwerk en front, betrokken bij P. van Dam sr. te Leeuwarden. Op zondag 15 augustus 1886 is het orgel in gebruik genomen. Baron J.K. Taets van Amerongen van Renswoude bespeelt het instrument bij die gelegenheid.
Handgranaat
In de Tweede Wereldoorlog loopt het orgel schade op door een vlakbij het instrument ontplofte handgranaat. In 1948 wordt de oorlogsschade hersteld door de firma J. de Koff & Zn. te Utrecht. De schade die scherven in het orgel hebben aangebracht is op een aantal plaatsen nog steeds zichtbaar.
Restauratie
In 1977 wordt het orgel gerestaureerd door de firma Flentrop te Zaandam. Adviseur is Hans Erné. Bij deze werkzaamheden worden de frontpijpen gepolijst, de ondertoetsen van het manaal opnieuw belegd, de windlade aan de bovenzijde voorzien van hechthouten plaat en de slepen aan weerszijden voorzien van ringen. De Viola di Gamba 8′ D wordt ingekort tot Quint 3′.
In 2001 wordt het orgel door Flentrop schoongemaakt. Ook worden windvoorziening en houten pijpwerk hersteld en wordt de intonatie gecorrigeerd.
Restauratie 2021
In 2021 is het orgel opnieuw gerestaureerd. Adviseur bij de werkzaamheden, die bestaan uit conserverend herstel, is Peter van Dijk.
De restauratiewerkzaamheden aan windvoorziening, pijpwerk van de Prestant 8′, de frontpijpen, intonatie en stemming zijn uitgevoerd door Mense Ruiter Orgelmakers. De werkzaamheden waren aanvankelijk aangenomen door Sander Booij Orgelmaker, maar zijn door diens overname van Mense Ruiter, onder de vlag van laatstgenoemd bedrijf afgerond. Werkzaamheden aan windlade, mechanieken, houten en metalen pijpwerk zijn uitgevoerd door Martin Butter.
De windlade is volledig gerestaureerd. De dekplaten op de windlade bleken ouder te zijn dan aanvankelijk gedacht en zijn gehandhaafd. Lekkages onder stokken zijn verholpen en de sleepafstelling is verbeterd. Onder de windlade is een nieuwe ondersteuning toegevoegd om doorzakken van de lade te voorkomen. De ventielen zijn opnieuw beleerd. Overmatige zijwaartse speling van manuaaltoetsen is verholpen en bewegende delen zijn waar nodig opnieuw gegrafiteerd.
De afmetingen van de windlade en de mensurering van het pijpwerk lijken eerder passend bij een kabinetorgel en is veel smaller dan de orgelkas. Opvallend is dat de windlade 61 cancellen heeft, waarvan er thans 54 in gebruik zijn.
De balg, inclusief schepbalgen en de harmonicaverbinding tussen balgblad en ventielkast, is geheel opnieuw beleerd. Het orgel kan nu weer zonder elektrische hulpmiddelen van wind worden voorzien.
Waar nodig is het pijpwerk gerepareerd en uitgedeukt. Aansluitend is de intonatie binnen het bestaande klankbeeld gecorrigeerd. De aangetroffen winddruk en toonhoogte zijn daarbij gehandhaafd.
De achterwand van het orgel stond sinds 1886 grotendeels in de grijsblauwe grondverf, terwijl enkele delen rondom de klaviatuur in imitatie-eiken waren geschilderd. Door De Jongh Schildersbedrijf te Waardenburg is nu de gehele achterwand op deze wijze geschilderd.
Dispositie
Manuaal C-f3
Prestant 8 – C-Fis uit Holpijp; G-H in front
Holpijp 8 – bas/discant; C-f eiken
Octaaf 4 – C-f in front; geheel op kantsleep
Fluit 4 – C-h gedekt, metaal; vervolg conisch open
Quint 3 – discant; ingekorte Viola di Gamba 8′ discant; aanvullend pijpwerk 1977
Gemshoorn 2
loze registerknop (links)
Pedaal C-g
aangehangen
Winddruk: 64 mm wk
Stemming: gelijkzwevend
Toonhoogte: a = 438 Hz bij 19? Celcius
Windvoorziening: magazijnbalg met in- en uitspringende vouw en twee schepbalgen
Bronnen:
• Mense Ruiter Orgelmakers B.V., Ten Post (mededeling Sander Booij, 22 november 2021)
• Het Nieuws van den Dag, 18 augustus 1886
• Het Historische Orgel in Nederland (1886-1894), eindredactie dr. H. Fidom, Nationaal Instituut voor de Orgelkunst, 2007
