Afgelopen zomer is het orgel uit de voormalige Hervormde Kerk in Munnekezijl overgeplaatst naar de kerk van Terkaple, Friesland. Zondag 7 november is het instrument gepresenteerd met een concert door Theo Jellema, de kerkelijke gemeente nam het orgel in september al in gebruik.
advertentie
Het orgel is overgeplaatst door Verschueren Orgelbouw in samenwerking Elbertse Orgelmakers (Soest). De uitvoering van de werkzaamheden werd begeleid door Theo Jellema.
Schuilkerkorgel
De geschiedenis van het instrument is niet alleen bewogen, maar ook niet in alle details te achterhalen. In eerste aanleg dateert het orgel uit de achttiende eeuw eeuw en het is aannemelijk dat het voor een Amsterdamse schuilkerk gebouwd werd. De orgelmaker is helaas onbekend. Halverwege de negentiende eeuw is het orgel grondig verbouwd door Leonard van den Brink. Diverse onderdelen van het binnenwerk dateren vermoedelijk nog uit die bouwfase. Vermoedelijk werd het meubel bij die gelegenheid met twee zijvelden verbreed.
Ommen en Munnekezijl
In de late negentiende eeuw werd het orgel door Adema ingenomen, waarna het in 1883 met enkele kleine aanpassingen werd overgeplaatst naar de Gereformeerde Kerk in Ommen. Toen de firma Dekker (Goes) in 1914 voor diezelfde kerk een nieuw orgel bouwde, werd het oude orgel ingenomen en kreeg het een nieuwe plek in Munnekezijl. In het kader van herbestemming van het kerkgebouw had het orgel geen functie meer en werd naar een passende bestemming voor het orgel gezocht.
Terkaple
Omdat de restauratie van het uit 1924 daterende Spiering-orgel in Terkaple ter discussie stond werd over de aanschaf van een passend historisch orgel nagedacht. Toen duidelijk werd dat voor het orgel uit Munnekezijl een nieuwe plaats werd gezocht, bleek men in Terkaple geïnteresseerd. Het ‘nieuwe’ orgel is op de galerij boven de ingang van de kerk opgesteld. Het aanwezige Spiering-orgel, geplaatst boven het klankbord van de preekstoel, is ongemoeid gelaten.
Heyneman-pijpwerk
In het kader van de overplaatsing vond herstel van diverse onderdelen plaats: niet alleen blaasbalg en windlade, maar ook pijpwerk en mechaniek werden schoongemaakt en hersteld. Na inventarisatie van de onderdelen bleek dat een aanzienlijk deel van het pijpwerk uit het atelier van A.F.G. Heynemann afkomstig moet zijn gegeven constructie-kenmerken en de karakteristieke inscripties.
De windlade is vermoedelijk van de hand van Van den Brink. Ten behoeve van een piano-forte inrichting is de windlade van twee ventielkasten voorzien. De mechaniek is niet meer in functie, maar de resterende onderdelen zijn in de onderkast opgeslagen.
De klaviatuur is, vanuit de kerk gezien, in de rechterzijwand ingebouwd. De blaasbalg is in de onderkast geplaatst.
Kleurstelling
De kleurstelling van de orgelkast is het resultaat van een ingreep in de jaren 60. Er zijn plannen om in de toekomst de orgelkast in een meer passende kleurstelling te schilderen. In dat kader zal ook het fraaie snijwerk gerestaureerd worden. Vanwege het korte tijdspad zijn die werkzaamheden in eerste instantie achterwege gebleven.
Dispositie
Manuaal C-f1
Prestant 8
C-H hout, opgesteld langs de zijwanden, Adema (?); c-h front, maker onbekend; c1-h1 negentiende-eeuws pijpwerk (Van den Brink?); vanaf c2 Heynemann.
Viola di Gamba 8
C-H gecombineerd met Holpijp 8’; c-h orgelmetaal, negentiende eeuw; vanaf c1 metaal met hoog tinpercentage, geperste labia; c1-h2 met freins, ca. 1900 (Dekker)
Holpijp 8
C-H hout, ca. 1900 (?); vanaf c metalen gedekten, Heynemann
Octaaf 4
Alle pijpwerk op de lade; C-H negentiende-eeuws, vanaf c Heynemann
Fluit harmoniek 4
Groot octaaf gecombineerd met Octaaf 4, vervolg materiaal van uiteenlopende herkomst (d1-dis2: Heynemann, uit oude Fluit travers), vanaf d1 overblazend.
Octaaf 2
Laat-achttiende-eeuws pijpwerk van onbekende herkomst (Mitterreither?)
Vox céleste 8
Vanaf c1; cis1-f3 Heynemann
Pedaal C-e
Aangehangen
Toonhoogte: a1= 435 Hz bij 18 C
Stemming: gelijkzwevend
Gegevens met dank aan Johan Zoutendijk, Verschueren Orgelbouw, Ittervoort
Foto’s Munnekezijl en Spiering-orgel Terkaple: © Ad Fahner
