Het Timpe-orgel in de Waalse Kerk van Zwolle werd onlangs weer in oude luister hersteld. Schade door gebruik en uitdroging maakte herstelwerkzaamheden nodig die in de afgelopen maanden zijn uitgevoerd door Orgelmakerij Reil te Heerde. Zaterdag 7 november wordt het orgel weer in gebruik genomen.
advertentie
Petrus van Oeckelen plaatste het orgel in 1840 in de Waalse Kerk, de oude laatgotische Geertruidskapel in de Zwolse binnenstad. Het dan nog éénklaviers orgel was afkomstig uit de rooms-katholieke Sint-Dominicuskerk aan de Carolieweg te Groningen. Het was daar in 1820 gebouwd door J.W. Timpe, maar kwam al na twintig jaar vrij toen deze kerk gesloten werd.
In 1842 werd door Van Oeckelen aan het orgel gewerkt, maar waaruit de werkzaamheden hebben bestaan, is tot op heden onbekend. In het handschrift Broekhuyzen (ca. 1850-1862) heeft het orgel de volgende dispositie:
MANUAAL:
Bourdon 16′
Prestant 8′
Holpijp 8′
Prestant 4′
Fluit 4′
Woudfluit 2′
Mixtuur 3-4 st.
Tremulant
Ventiel
Afsluiting
Aangehangen pedaal
Twee blaasbalgen
In 1862 werd de kas van het orgel opnieuw geschilderd.
Dwarswerk
In 1892 werkte J. Proper aan het orgel. Hij breidde het orgel uit met een dwarswerk (Doesfluit 8’, Viola di Gamba 8’, Voix celeste 8’, Flageolet 4’). De hoofdwerkdispositie bleef zoals deze door Broekhuyzen was opgetekend. Het pedaal bleef aangehangen en er kwam een manuaalkoppel. Handklavieren, pedaalklavier en registerknoppen werden nieuw vormgegeven. De voorzijde van de kas werd opnieuw geschilderd.
In het kader van een restauratie door A. Bik werd in 1931 een nieuw pedaalklavier aangebracht. In 1956 verving de Zwolse orgelbouwer R. Kamp de Voix celeste door een Roerquint 3’ discant.
Restauratie
In 1977 en 1987 werkte Flentrop Orgelbouw aan het orgel. De werkzaamheden van 1977 omvatten restauratie van de hoofdwerklade en herstel van het wellenraam. Tien jaar later werd de kas in de oorspronkelijke staat teruggebracht, het dwarswerk verplaatst, de klaviatuur, de mechaniek en het pijpwerk hersteld. De grootste pijpen van de Bourdon 16’ en de Prestant 8’ werden verplaatst, enkele Mixtuur-pijpen nieuw gemaakt en de Roerquint 3’ van het dwarswerk gewijzigd in een Cornet discant.
Herstelwerkzaamheden
De herstelwerkzaamheden die de afgelopen maanden zijn uitgevoerd door Orgelmakerij Reil, stonden onder advies van Theo Jellema en – namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – Rudi van Straten. Ze hadden het karakter van een groot onderhoud en omvatten:
- optimalisering van de windvoorziening (onder meer door plaatsing van een windmotor met reguleerbaar toerental)
- verbetering van de tremulant
- stabilisatie van het pijpwerk door restauratie en waar nodig aanvulling van roosters en hangers
- correcties aan niet meer goed sluitende voorslagen
- wegnemen van overmatige speling en overmatig gerammel in speel- en registreermechaniek
- herstel van schade aan het pijpwerk
- intonatiecorrectie bij niet meer goed sprekende pijpen
- verlenging van de voeten van vijf Cornet-pijpen ten behoeve van een betere stembaarheid
- stabilisatie orgelbank
Concerten
Op zaterdag 7 november zal adviseur Theo Jellema om 20.00 uur een concert op herstelde orgel geven ter markering van de afronding van de werkzaamheden. Op zondag 22 november zal om circa 12.00 uur (na de dienst en aansluitend koffiedrinken) het orgel te beluisteren zijn in een informeel concert door Lex Gunnink (organist van de Waalse Kerk) en Jaap Remmelzwaal.
Dispositie
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16 – 1840, in twee standen: C-c / hele manuaal
Praestant 8
Holpijp 8
Octaaf 4
Fluit 4
Woudfluit 2
Mixtuur III-IV
Dwarswerk C-f3
Doesfluit 8
Viola da Gamba 8 – C-e i.c.m. Doesfluit
Flageolet 4
Cornet III discant – 1987
Pedaal C-c1
Aangehangen
Werktuiglijke registers
Manuaalkoppel
Tremulant
© 2015 beeld: Jan Koelewijn
