De Internationale Orgelweek Vlaardingen staat dit jaar in het teken van orgels en boeken. Van 14 tot en met 20 juni wordt in concerten, lezingen, een expositie, een voorstelling en een diner de verbinding gelegd tussen boeken en orgelmuziek. Aanleiding voor het thema was de vondst van bladen uit een zestiende-eeuws boek bij onderhoudswerkzaamheden aan het Van Peteghem-orgel in de Grote Kerk in 2015. De orgelweek speelt zich af in en rond de Grote Kerk.
Bij enkele grote houten pijpen werd de houtsnede-afdrukken van voorstellingen uit het Nieuwe Testament aangetroffen. De organisatoren vonden de tamelijk unieke vondst reden genoeg om de orgelweek er dit jaar aan te wijden: er zijn immers niet alleen boeken met orgelmuziek, maar ook boeken over het orgel, literatuur waarin het orgel de revue passeert en soms werd het papier uit oude boeken in orgels verwerkt, en er zijn orgeltjes die in de vorm van een boek gebouwd werden.
wo 14|06 – Opening
De orgelwerk gaat van start met een openingsconcert op woensdag 14 juni om 20.00 uur waarin Liedboeken uit de tijd van de Rederijkers centraal staan. Dat is heel toepasselijk omdat ook in Vlaardingen een rederijkerskamer actief was (‘D’Akerboom’ 1514–1749). Melodietjes zoals die in de zestiende en zeventiende eeuw in liedboeken werden afgedrukt werden niet alleen door speellieden ‘op straat’ uitgevoerd. Deze melodieën liggen ook aan de basis voor bewerkingen zoals componisten als Sweelinck die maakten.
Ensemble ‘Camerata Trajectina’ (Utrecht) vertolkt repertoire uit liedboeken en Jan Vermeire (Veurne, B.) speelt variaties van vergelijkbaar repertoire op het orgel.
do 15|06 – Orgelboeken
Livres d’Orgue
Ook in vroeger eeuwen legden organisten vaak een verzameling met composities aan. Het ‘Livre d’Orgue de Limoges’ is een voorbeeld van zo’n collectie orgelmuziek. Guy Marissal (Limoges, F.) brengt op donderdagmiddag 15 juni, 12.45 uur, uit dit manuscript werk van diverse componisten ten gehore. Net als in vroeger eeuwen wordt het orgelspel afgewisseld met zang (zgn. alternatim-praktijk) verzorgd door een schola onder leiding van Peter van Kranenburg. Ook uit een ander, minder bekend, orgelboek, het ‘Livre d’Orgue de Montréal’, wordt muziek gespeeld.
Orgels, boeken, orgelboeken
Diezelfde middag om 15.00 uur geeft Jaap Jan Steensma, organist en musicoloog, een exposé over de relatie tussen orgels en boeken, orgels in boeken en orgelboeken. Hij gaat in op achtergronden en vertelt bijzondere weetjes die ons inzicht geven in het muziekleven in vroeger eeuwen, het gebruik en de verspreiding van muziek(noten) en de connectie met organisten, orgelmakers en orgelfanaten.
Tabulatuurboeck
Bij het avondconcert 20.00 uur staat het belangrijkste Nederlandse orgelboek, het ‘Tabulatuerboeck’ (1659) van Anthoni van Noordt centraal. De componist was als organist werkzaam in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Datzelfde orgel wordt tegenwoordig door Henk Verhoef bespeeld. Hij vertolkt repertoire van Van Noordt en tijdgenoten. Dit in afwisseling met Willem Mook, die op zijn luit composities uit dezelfde periode ten gehore brengt. De vespercantorij verleent medewerking bij de uitvoering van een aantal psalmzettingen. Voorafgaand aan het concert wordt uitleg gegeven over het hoe en waarom van deze psalmbewerkingen en de ontwikkeling van de gemeentezang(begeleiding).
vr 16|06 – Bladeren, romans, dineren
Gewijde bladeren
Op vrijdagmiddag 16 juni, 12.45 uur, speelt Theo Jellema, organist van de Jacobijnerkerk in Leeuwarden, orgelmuziek uit diverse landen en stijlperiodes waarbij het thema is ingegeven door een van de voorstellingen die in het Vlaardingse orgel zijn teruggevonden. Orgelmaker Meere, die het orgel in 1823 in Vlaardingen plaatste, spreekt over ‘gewijde bladeren’; met die karakterisering hadden de bladzijden waarmee een van de pijpen beplakt is bedoeld kunnen zijn…
Diner-concert
Ook schrijvers zijn door het orgel gefascineerd: in enkele romans wordt zowel aandacht besteed aan het instrument als aan componisten en organisten. Tijdens het diner-concert (16 juni 20.00 uur) wordt afwisselend uit boeken verhaald en het orgel bespeeld, terwijl de bezoekers steeds een gang van het diner geserveerd krijgen. Organist Aad Zoutendijk stemt de keuze van het repertoire af op de thematiek van de besproken boeken en de hapjes! De catering wordt verzorgd door restaurant ‘De Elegast’.
za 17|06 – Blazoenen, wandelen, manuscripten
Blazoenen
In de zestiende en zeventiende eeuw werden ter gelegenheid van zgn. landjuwelen blazoenen (schilderijen) vervaardigd. In de oude hal van het Vlaardingse stadhuis is de grootste collectie van dergelijke blazoenen bewaard gebleven. De oude hal wordt speciaal voor deze gelegenheid op zaterdag 17 juni tussen 12.00 uur en 14.45 uur opengesteld voor publiek. Joop van Dorp, die zich grondig in de rederijkerscultuur verdiept heeft, geeft uitleg.
Wandelconcert
Het wandelconcert 17 juni 15.00 uur staat in het teken van oude muziekmanuscripten en vroege muziekdrukken. De broers Fernando, Juan Alberto, Luis Alfonso en Eduardo Pérez Valera (Murcia, E.) bespelen een keur aan blaasinstrumenten naar voorbeelden uit de Renaissance. Zij vormen het ensemble ‘La Danserije’ en hebben zich gespecialiseerd in het opnieuw uitvoeren van ‘vergeten’ repertoire uit Spanje en De Nieuwe Wereld. Andrés Cea Galán (Sevilla, E.) bespeelt het orgel en het bijbelregaal in afwisseling en in samenspel met de blazers. De herkomst van de muziek laat zich raden: zestiende- en zeventiend-eeuwse manuscripten en drukken. Als kers op de taart wordt bovendien een origineel exemplaar van de ‘Facultad Organica’ (1626) van Francisco Correa de Arauxo tentoongesteld.
zo 18|06 – Vesper
Orgelvesper
Op zondag 18 juni vindt er om 17.00 uur een orgelvesper plaats. Voorganger Guus Ruijl, organist Aad Zoutendijk en tenor André Betsema stemmen hun bijdragen af op orgelmuziek die gerelateerd is aan ‘Het Boek’. Daarbij wordt uiteraard ook gerefereerd aan de afbeeldingen die op het papier in de houten orgelpijp van het Van Peteghem-orgel gevonden zijn.
Tentoonstelling
In de kerk wordt een tentoonstelling ingericht rond het thema ‘orgels en boeken’. Centraal staan de afbeeldingen uit een zestiende–eeuws boek die aan de binnenkant van een grote houten orgelpijp ontdekt zijn. Alle twintig houtsnedes zijn door Bram van den Berg gefotografeerd en worden tentoongesteld. Daarnaast wordt een selectie van boeken over orgels (vakliteratuur, romans, stripboeken), en een aantal bijzondere boeken met orgelmuziek gepresenteerd. Het betreft zowel facsimilés, alsmede een aantal achttiende- en negentiende-eeuwse drukken. Verder is er beeldmateriaal van zowel ‘boeken in orgels’ als van ‘orgels in boeken’ te zien.
Voor kinderen
In het kader van de orgelweek voeren Frank Groothof (verteller) en Kirstin Gramlich (orgel) op dinsdag 20 juni ‘de tovenaarsleerling’ op. Deze voorstelling met orgelmuziek is bedoeld voor kinderen van de Vlaardingse basisscholen uit de groepen 6 en 7. De Stichting Internationale Orgelweek wil immers ook bij de komende generaties draagvlak voor het orgel creëren.
Meer informatie
