advertentie
“Prière”
Toon Hagen bespeelt het Adema-orgel in de Basiliek van de Heilige Kruisverheffing te Raalte
Sonata da chiesa (Andriessen), Prière (Franck), 3e Prelude & Fugue in B major Op.99 (Saint-Saëns), De Profundis (Klop), 3e Fantaisie Op.157 (Saint-Saëns), Fantaisie en Ut majeur Op.16 (Franck)
Label: B&A Records BV / Kaat en Tijhuis Orgelmakers, Kampen
Nummer: 2009
Speelduur: 72’24”
Booklet 12 pagina’s; Nederlands
De cd is te bestellen door EUR 15,00 over te schrijven naar bankrekeningnummer 41.83.35.737, t.n.v. Kaat en Tijhuis Orgelmakers te Kampen.
Daarbij duidelijk uw naam- en adresgegevens vermelden.
Uitvoering * * * * *
Opname * * * *
Een aangename verrassing – deze plaat met de titel Prière. Een fijnzinnige Adema in een neogothische Basiliek met een prachtige akoestiek in Overijssel. De organist van een van ’s lands grootste barokorgels (Schnitger/Flentrop, Grote Kerk Zwolle) die met verve een frans-romantisch programma speelt. En ten slotte Henk Klop – leerling van Langlais en improvisator van grootse allure.
Van de toonkunstenaar Klop speelt Toon Hagen het De Profundis pour Orgue. Maar we krijgen ook wat te zien van Klop: van de schilder Klop is op de omslag zijn “Compositie”, een olieverfdoek, op de cover afgebeeld. Beeld en klanken van Klop riepen bij mij herinneringen op aan de vermaarde grammofoonplaat “Spiegelingen”, met improvisaties van Henk Klop op het Cavaillé-Coll-orgel in de St. Augustinuskerk aan de Postjesweg in Amsterdam. Het op cd uitbrengen van deze plaat beschouw ik overigens als een muzikaal-morele plicht van Festivo. Klops “Compositie” deed mij ook denken aan een improvisatieplaat van de blinde meester Langlais, ooit uitgebracht door Cantilena. Een afbeelding van een schilderij Henk Klop sierde de plaat.
Maar nu over Toon Hagens muzikale gebed in Salland. Geconcentreerd en zonder uiterlijk vertoon zet Hagen eerst Andriessens Sonata da Chiesa neer. Toch wel een van Andriessens indrukwekkendste werken. Misschien omdat hij hierin niet zozeer leunt op Franck? Francks Prière mocht natuurlijk niet ontbreken. Het Adema-orgel, zeker in deze ruimte, leent zich prima voor Francks mystiek. Hagen zet het gebed als een intense worsteling neer. Misschien tamelijk snel (vooral het slot!), maar dat maakt mij niet uit; het geheel klinkt als ‘aus einem Guß’. Wie bij romantiek nog alijd aan zoetigheid denkt, moet dit negentiende-eeuwse meesterwerk maar eens op zich in laten werken.
Ik lees nogal eens dat Saint-Saëns saai zou zijn. Ik heb ernstig geprobeerd aan dit vooroordeel te ontkomen, maar ondanks Hagens kennelijke gedrevenheid (Fugue, op. 99) is me dat toch niet helemaal gelukt …
Klops De Profundis bestaat uit twee delen. In het eerste deel groeit de roep uit de diepte uit tot een ontroerende klacht. De impressionistische klanken deden mij ook denken aan recentere improvisaties van Klop op het orgel van de St. Jozefkerk te Haarlem. Het verstilde tweede deel (Andante cantabile) deed mij weer denken aan “Spiegelingen”. Een indrukwekkend werk. Het staat gelukkig uitgegeven te worden. Terecht vestigt Hagen de aandacht op dit werk en op de kunstenaar Klop.
De Troisième Fantaisie van Saint-Saëns sluit goed op het De Profundis aan. Het valt me vaak op hoe goed dit werk het doet op barokorgels … Saint Saëns volgt een klassieke modus. Maar het orgel van Raalte ‘zit’ het werk toch ook wel als gegoten: omfloerste fluiten, een karaktervol volle werk. En Hagen speelt de Fantaisie alsof hij ‘m zelf improviseert.
Het valt te waarderen dat een voornaam deel van de cd is ingeruimd voor goede Hollandse muziek, waaronder ook een twintigste-eeuws werk. Het gebeurt de laatste tijd steeds vaker (zie bijvoorbeeld cd’s van Bram Beekman, Aart Bergwerff, Jolanda Zwoferink) en het zou eigenlijk helemaal gewoon moeten worden; er is immers zoveel moois van eigen bodem. Beschamend als we het hier al niet spelen.
Vergelijk Raalte dan ook maar niet met Haarlem (de Kathedrale Basiliek). Raalte is sowieso kleiner. Maar ook poëtischer en fijnzinniger. Raalte heeft ook weer niet de overrompelende kracht van de ‘roomse Bavo’. Raalte: het dromerige zusje; de roomse Bavo: een stoere broer. Wel kan het Adema-orgel soms wat ‘modderig’ klinken – bijvoorbeeld in het Quasi lento van Franks Fantaisie en Ut majeur – of is dat de opname? Een Cavaillé-Coll klinkt dan meer gedifferentieerd. Het Adagio waarmee de cd sluit is weer van een pure teerheid.
Het Adema-orgel komt oorspronkelijk uit Zwolle en is in 2008 in Raalte geplaatst door Kaat en Tijhuis. Er is kennelijk met liefde aan gewerkt. Raalte valt te feliciteren met een instrument dat er gewoonweg hoort!
Wat betreft de cover: Klops schilderij past helemaal bij deze cd. Ik vind het een beetje jammer dat op de achterkant deze afbeelding in grijstinten is herhaald. Daar had wat mij betreft gewoon een foto van die leuke registerwippertjes gemogen. (Die foto kunt u wel op de aantrekkelijke site van de basiliek vinden.) Op de achterzijde van het boekje treffen we nog een mooie foto van het interieur van de basiliek aan.
De gehele cd is smaakvol uitgegeven. Terecht licht het boekje alleen het werk toe dat in première gaat (Klops De Profundis). De opname is mijns inziens een goede balans tussen de fraaie ruimtelijkheid die de Basiliek biedt en detaillering.
Tot slot. Op dit soort instrumenten (bijvoorbeeld een gave Adema in een mooie ruimte) kun je in ons land genieten van Franse romantiek. Daarvoor kun je toch eigenlijk niet echt terecht bij de protestantse imitatie van roomse mystiek die je hier en daar vindt. Als je Hagen hoort in een zachte passage met een zestienvoets pedaalregister met de Quintbas 10 2/3′ (een Soubasse 32′) onder een Céleste-klank van het Récit en Positif dan walmt de wierook uit je boxen. Een feest. [ARJEN VAN KRALINGEN]
© 2009 www.orgelnieuws.nl
