Mirepoix is een Frans stadje van iets meer dan drieduizend inwoners. Het ligt bijna in de Pyreneeën, ongeveer 55 kilometer ten Noordoosten van Andorra. Er staat een kathedraal, gewijd aan Sint-Maurice. Eigenlijk is het geen kathedraal meer, want de bisschopszetel werd in 1801 opgeheven. Frankrijk staat vol met zulke ex-kathedralen.
advertentie
Het stadje Mirepoix, vol vakwerkhuizen, is feeëriek en dat is de kathedraal ook. Het is opvallend gebouw – een allegaartje van daken en torentjes – met een zeer breed schip: 22 meter.
Duits-romantisch
Maar het wordt nog gekker: binnen staat een Duits-romantisch orgel, gebouwd in 1891 door de firma Link uit Giengen an der Brenz (trouwens ook een schattig stadje met vakwerkhuizen). En dit slaat alles: het veertig stemmen tellende instrument is nooit gewijzigd. Het orgel heeft een opmerkelijk en ietwat onbeholpen front. Zoiets zie je zelden: het is gedrongen en 21 velden breed. Wat is er in Mirepoix dat niet opvallend is?
Het verhaal is dit: het kerkbestuur had in 1882 een orgel besteld bij orgelbouwer Puget uit Toulouse, 75 kilometer verderop. Maar die schoot niet echt op. Daarom werd het contract opgezegd en ging een plaatselijke kanunnik proberen er wat van te maken. Maar verder dan een frontontwerp kwam hij niet. Maar iemand bij de kerk had internationale contacten en via katholiek München kwam het kerkbestuur van Mirepoix in 1886 in contact met de firma Link uit Giengen en die mocht het orgel bouwen. Stel je even voor: de hemelsbrede afstand tussen beide plaatsen is bijna negenhonderd kilometer.
Link besloot een drieklaviers orgel met veertig stemmen te bouwen met gebruikmaking van het frontontwerp van de kanunnik. en dat is dan ook het enige aan dit orgel dat niet Duits aandoet. Hoe hebben ze het instrument ooit vanuit Zuid-Duitsland heel Frankrijk doorgesleept? Zeer waarschijnlijk met de trein. Gelukkig heeft Mirepoix een treinstation.
De registernamen van het instrument zijn Frans, maar de dispositie is onmiskenbaar Duits: bijna geen vulstemmen (een Fourniture V op I, een Cornet op II), veel achtvoets labialen (zestien). Weinig tongwerken: zes. Dat is meer dan gemiddeld voor een Duits orgel van deze grootte, maar waarschijnlijk heeft Link op een klein Frans tintje aan het instrument willen geven. Het Récit Expressiv heeft een Voix Humaine 8’, een Basson-Hautbois 8’ en een Clairon 4’.
En dan hebben we het nog niet eens over de klank gehad. Al bij de eerste seconden van de cd waan je je in Duitsland. Ik moest meteen denken aan een cd uit 1991 die de Duitse organist Martin Rost opnam op het Sauer-orgel uit 1901 in Heilig-Kreuz-Kirche in Frankfurt an der Oder.
De cd is een productie van het Engelse label Priory, die tot een paar jaar geleden vooral Engelse (kerk)muziek in Engelse kathedraalkoren en -orgels opnam. Maar nu is de blik verruimd naar het vasteland van Europa. Platenbaas Neil Collier heeft klaarblijkelijk een goede neus om uit te vinden waar nog bijzondere cd-projecten zijn te realiseren.
Mooi en goed doordacht programma
Het orgel in Mirepoix heeft in vaste bespeler Stéphane Bois een goede ambassadeur. Wat een mooi en goed doordacht programma heeft hij samengesteld! Reger, Brahms en Karg-Elert. Grootmeesters! De cd opent met en sluit met een groot werk van Reger. Aan het begin speelt hij de robuuste Bach-achtige Tokkata und Fuga D-dur op. 69 no. 6, aan het eind de Prelude und Fugue in F major op. 85. Daartussenin behandelt hij twee thema’s: eerst het kerstfeest en vervolgens (de melodie van) het avondlied ‘Nun ruhen alle Wälder’. Aan die tweede categorie ontleent de cd zijn naam: Abendlied.
Het orgeloeuvre van Karg-Elert kent een aantal opmerkelijke werken. Het opmerkelijke is dat hij het orgel combineert met viool en/of zangstem. Zanger(es) en violist(e) worden soloregisters van het orgel. Het effect daarvan is buitengewoon fraai. Mocht iemand nog niet weten waarom organisten sommige registers strijkers noemen, beluister dan deze cd. Viool en orgel versmelten.
Het is enigszins vervreemdend om in deze dagen voor Pasen naar een recensie-cd te luisteren waarop veel kerstmuziek staat. Ik had dat vooral heel sterk bij Weihnachten van Max Reger, waar de componist het ene na het andere kerstlied opdist en soms melodieën combineert – zou Jan Zwart het met zijn kerstsuite daarvan hebben afgekeken? Dat neemt uiteraard niet weg dat deze muziek op deze cd het alleszins waard is om te klinken. In het cd-boek staan tekst en melodie afgedrukt van de kerkliederen. Helaas is bij het lied Vom Himmel hoch de tekst van de derde en vierde regel niet afgedrukt.
In de grote koraalfantasie van Karg-Elert over ‘Nun ruhen alle Wälder’ moet je lang wachten voordat de violist inzet. Het is een spannend moment. De vioolpartij begint met een paar lage, onbestemde noten. Daarna komt er een mooie melodie op gang. Nog later voegt zich de zangstem erbij. Zangeres Camille Scavelli heeft een grote stem, voor mijn gevoel soms net iets te groot voor de zachte, kwetsbare begeleiding waarbij ze zingt.
Mooi gekozen is dat de melodie van ‘Nun ruhen alle Wälder’ niet alleen klinkt in muziek van Karg-Elert, maar ook in composities (met als titel ‘O Welt, ich muss dich lassen) van Reger en Brahms.
Zacht en kwetsbaar. Met uitzondering van begin en slot van deze cd, is de meeste muziek zacht tot fluisterzacht. Mooi om bij weg te mijmeren, vooral bij de avondliederen. Maar val niet in slaap, want dan mis je veel.
Abendlied – The Organ of Mirepoix Cathedral
Reger: Tokkata und Fuga D-dur op. 69 no. 6 (orgel); Karg-Elert: Vom Himmel hoch (zangstem, viool en orgel); Reger: Weihnachten op. 145 no. 3 (orgel); Karg-Elert: Sphärenmusik op. 66 no. 2 (zangstem, viool en orgel); Reger: Vom Himmel hoch, da komm ich her (orgel); Karg-Elert: Abendstern op. 98 no. 1 (zangstem en orgel); Reger: Benedictus op. 59 no. 9 (orgel); Brahms: O Welt, ich muss dich lassen op. 122 no. 3 (orgel); Karg-Elert: Nun ruhen alle Wälder Symphonic Chorale op. 87. no. 3 (zangstem, viool en orgel); Brahms: O Welt, ich muss dich lassen op. 122 no. 11 (orgel); Reger: Prelude und Fugue in F major op. 85 (orgel).
Stéphane Bois, Link-orgel, Cathédrale Saint-Maurice Mirepoix (F); Camille Scavelli, sopraan; Marie Nonon, viool
Priory Records – PRCD 1211, TT 70’56, opname 04/2018, prijs £ 11,99 | prioryrecords.co.uk
