Het is hip, een Bach-cd maken. Vroeger deden de puristen dat, maar inmiddels is het ‘Zwart-kamp’ gevolgd. En eerlijk is eerlijk, dat doen ze zeker niet zonder succes. De opnames staan allemaal garant voor zowel een flinke dosis speelvreugde als gewoon kwalitatief hoog orgelspel. Dit keer is het Arjan Breukhoven, die voor het vullen van de zilveren schijf naar het Thuringse Worbis toog. Naast Bach komen de leermeesters Buxtehude en Böhm en neef Walther aan bod.
advertentie
De keuze voor Worbis is verrassend. Niet veel Nederlanders zullen dit instrument kennen. Het is een reconstructie van een orgel wat de eveneens onbekende Duitse orgelbouwer Adam Oehninger aan het eind van de zeventiende eeuw opleverde. Een markant instrument met onder andere houten pijpwerk in het front.
In de Eerste Wereldoorlog werden vrijwel alle Duitse frontpijpen gevorderd voor de oorlogsindustrie. Gelukkig warende houten exemplaren minder in trek als wapentuig. Samen met de andere frontpijpen, die ook over het hoofd werden gezien, was dit voor Orgelbau Waltershausen het enige materiaal om als basis te dienen voor een reconstructie.
In hoeverre het instrument echt representatief is voor het werk van de oorspronkelijke bouwer zullen we nooit weten. Er zijn geen orgels van Oehninger die de tand des tijds hebben doorstaan. Al luisterend hoor ik een ontegenzeggelijk fraai en boeiend orgel, maar mis ik wel die typische, vaak wat hoekige, klank die de Midden-Duitse orgels uit die tijd en de eeuw daarna zo kenmerkt.
De individuele fluiten en prestanten zijn fraai, waarbij de laatste ook uitkomend uitstekende diensten bewijst. Het plenum is mooi maar wat te lief voor de bouwtijd. Kenmerkend voor de regio is dat het aantal tongwerken tot een minimum beperkt is. Op een dispositie van 35 stemmen moeten de hoofdwerktrompet en de pedaalbazuin het opnemen tegen de 33 labialen. Ondanks deze kleine kritische kanttekening heeft Orgelbau Waltershausen hier laten zien een ambachtsbedrijf van formaat te zijn.
Breukhoven licht zijn programma toe met een aanstekelijk enthousiasme. Hij speelt zoals hij schrijft – of andersom! Zonder alle werken te noemen valt onder ander het krachtig neergezette Concerto in c-moll van Walther op. De toegevoegde versieringen doen hier zeker hun werk. Verzorgde vrijheden kenmerken zijn spel. Dat hij daarbij zelfs in de fuga in G aan het slot een geïmproviseerde cadens toevoegt zal een enkele purist de wenkbrauwen doen fronsen, maar ik mag dat wel. Wat mij betreft is het een verantwoord en spannend tussenspel om daarna nog één keer de grootmeester zijn thema in alle toonaarden te laten bezingen.
De beide transcripties had ik liever vervangen zien door een paar koralen, met name Arioso van Bach is mij te zoetsappig in het geheel van dit mooie programma, maar ongetwijfeld zijn er anderen die dit weer wel waarderen.
Breukhoven heeft een hele mooie cd gemaakt, waarop muzikaliteit en techniek samen opgaan. Het is een heerlijk instrument om naar te luisteren, enige punt van kritiek is dat hij wat mij betreft nog wel iets gevarieerder had mogen registreren. Ik had bijvoorbeeld de verschillende tertsregisters wel wat vaker willen horen en de beide Quintadenen lijken ook alleen op de achtergrond aan bod te komen. Zo af en toe knelt de 1/6-stemming, maar dat geeft juist ook wel een extra dimensie, zeker als je rekening houdt met het feit dat ‘Bach & Friends’ in hun tijd nog veelvuldig werden geconfronteerd met middentoonstemmingen in diverse vormen. Niet alles is immers transponeerbaar. Storend is het zeker niet.
Een visitekaartje voor zowel Breukhoven, de Klosterkriche in Worbis als Orgelbau Waltershausen!
Bach & Friends
Arjan Breukhoven
Klosterkirche St. Antonius in Worbis (Duitsland)
Dorische Toccata, BWV 538 (Bach); Liebster Jesu, wir sind hier, BWV 731 (Bach); Concerto del Sigr. Telemann, LV 136 (Walther); Arioso, BWV 156 (Bach); Toccata en Fuga d-moll, BVW 565 (Bach); Fuga C-Dur (Buxtehude); Preludium en Fuga a-moll (Buxtehude); Vater unser im Himmelreich (Böhm); Preludium en Fuga G-dur, BWV 541 (Bach); Trio in c-moll, BWV 585 (Bach); Air, BWV 1068 (Bach); Concerto in a-moll naar Vivaldi (Bach)
STH Records – CD 1418252, TT 80’27, booklet 12.p NE, prijs € 14,90 | arjanbreukhoven.nl
