De beroemde Toccata in d-moll van Bach heeft, naast muzikale sensatie, ook voor veel wetenschappelijke hoofdbrekens gezorgd. Het werk heeft een euforisch klankspectrum, echt Bach, maar technisch gezien … De Britse organist en conservatoriumdocent Daniel Moult besloot zijn fascinatie voor dit stuk te bundelen in een productie waarin, al reizend, onderzoek en muzikale presentatie samenkomen in beeld en geluid.
advertentie
De dvd opent met een orgeltour door Groningen (Stad en Ommeland), door Sachsen, en naar het Flentrop-orgel van het Royal Birmingham Conservatoire. Dit laatste instrument is nog niet zo lang geleden opgeleverd en werd gekozen omdat de Zaanse orgelmakers hier in de huid van Arp Schnitger zijn gekropen.
‘Five-Six-Five’
Moult neemt ons vooral mee in zijn fascinatie voor de ‘Five-Six-Five’, zoals hij de toccata liefkozend noemt. Wij volgen hem op zijn zoektocht naar de geheimen van deze tophit. Al spelend en redenerend neemt hij de kijker mee in zijn twijfels: is het werk wel van Bach? En zo niet, van wie dan wel? Is het misschien een bewerking van een vioolwerk?
In Leipzig gaat hij het gesprek aan met de crème de la crème van de Bach-wetenschap. Hij raakt er niet over uitgepraat, maar zal zich er uiteindelijk bij moeten neerleggen dat het geheim niet te ontrafelen is.
Na deze documentaire van ruim anderhalf uur is het de beurt aan de muziek. Moult opent met een stralende uitvoering van de 565 op het Martini-orgel in Groningen, waarbij nog eenmaal de specifieke kenmerken van deze mysterieuze toccata worden toegelicht.
Dwarsdoorsnede
Daarna volgt een mooie dwarsdoorsnede van Bachs oeuvre. De grote werken klinken in de stad Groningen, voor de koralen en de Sonate reist hij af naar Leens. Op de dvd worden de werken aanstekelijk toegelicht, op de cd klinkt alleen de muziek.
Het is niet alleen een genot om Moult te horen spelen, maar ook om hem aan het werk te zien. Het is opvallend hoe ontspannen en beheerst hij achter het orgel zit en met de grootste souplesse speelt. Een registrant is in de buurt, maar liefst registreert hij zelf – geen sinecure. Zijn speelstijl roept herinneringen op aan de voormalige Martini-organist, Wim van Beek, die op bijna dezelfde wijze met zijn orgel communiceerde.
Op buitengewoon informatieve wijze probeert Moult de geheimen van de Bachwerken te ontrafelen. Dat doet hij niet belerend, maar juist door verschillende opties aan te geven. Zoals in zijn beschouwing van de zesde triosonate: is deze nieuw gecomponeerd, of is het middendeel toch voor een ensemble geschreven? Moult heeft een mening, maar zal anderen niet de les lezen.
Hoog niveau
De beeld- en geluidskwaliteit is van een hoog niveau. Beide orgels zijn aangenaam ruimtelijk opgenomen. De documentaire heeft geen Nederlandse ondertiteling, maar Moult spreekt – ondanks zijn enthousiasme – rustig en goed gearticuleerd Engels. Redenen genoeg om even te gaan zitten en het spel en onderricht van Daniel Moult te ondergaan.
Bach: The Great Toccata
Toccata und Fuge d-moll BWV 565; Vom Himmel hoch, da komm ich her BWV 738; Sonata VI G-dur BWV 530; Herr Jesu Christ, dich zu uns wend BWV 709; Toccata C-dur BWV 566a; Jesus, meine Zuversicht, BWV 728; Praeludium und Fuge a-moll BWV 543; Liebster Jesu, wir sind hier WV 731; Praeludium und Fuge D-dur BWV 532
Daniel Moult, Schnitger-orgel Martinikerk Groningen & Hinsz-orgel Petruskerk Leens
Fugue State Films – FSFDVD017, TT 244’ (DVD) + 59’08 (CD), booklet 16 pp EN, £ 28,50 (ca. € 35,00) | fuguestatefilms.co.uk
