Zonder het boekje te lezen of achterop het cd-doosje te kijken heb ik meteen de tweede cd opgezet van deze dubbelaar, want ik had al ergens gelezen dat Gerben Budding daar een opmerkelijk combinatie maakt: Bach en Liedboek 2013. Ik vermoedde dat er op die tweede cd Lutherse koralen uit het nieuwe liedboek zouden worden gezongen.
advertentie
Maar Gerben Budding is creatiever. En hij weet: er moet worden gezongen. Toen de eerste tonen van cd2 uit de luidspreker kwamen, was ik perplex. Het was helemaal geen Bach! Dansante muziek, gespeeld met een vrolijk plenum, afgewisseld met stukjes regaal of kromhoorn. Ik herkende het thema niet meteen, maar toen zette het koor in. Geen Bach-koraal, maar een nieuw Nederlands lied: ‘De vreugde voert ons naar dit huis’ op tekst van dichter Sytze de Vries en een melodie van Willem Vogel. Prachtig gezongen, hoor, maar waar is Bach?
De cd hield me nog even in spanning, want het daarop volgende ‘Onze hulp’ was ook al niet van Bach. Het kyrie, weer geen Bach. Maar dan opeens wel Bach. ‘Kyrie, Gott Vater in Ewigkeit’ uit de zogenoemde Kleine Orgelmis. En daarna weer een gezang uit het Liedboek: ‘Zing van de Vader, die in den beginne’.
Toonsoorten
En opeens heb ik het door, Budding maakt een ‘mis’ (ofwel een kerkdienst waarin ook het avondmaal wordt gevierd) waarin hij de aloude koraalbewerkingen uit de Clavier-Übung van Bach laat contrasteren met oude en nieuwe kerkliederen uit het in 2013 verschenen Liedboek – Zingen en bidden in huis en kerk. Wat een vondst! Ik ben helemaal opgetogen.
Gerben Budding heeft bij het samenstellen van deze mis heel goed gelet op de toonsoorten van de liederen in combinatie met de composities van Bach. Liederen en Bach-werken die bij elkaar horen, staan steeds in dezelfde toonsoort. Daardoor is deze gezongen kerkdienst een zowat perfect stromend geheel geworden. Nergens zitten hobbels of knikjes. Leuk is: we krijgen niet alleen het hoofdorgel te horen, maar ook het weinig op cd opgenomen Leeflang-koororgel en het kistorgel waarover de Sint-Jan in Gouda beschikt. Budding (*1987) is daar sinds 2018 organist.
Cantorijstijl
De sfeer die de gezongen delen uitstralen, doet denken aan de mooie kerkmuziek die de NCRV jarenlang uitzond in programma’s als Woord op Zondag en Te Deum Laudamus. Nederlandse kerkmuziekcomponisten hebben in die ‘cantorijstijl’ veel muziek geschreven. De bekendste van hen is Willem Vogel en het lijkt dan ook niet voor niets dat het eerste lied, ‘De vreugde voert ons naar dit huis’ op deze cd een melodie van Vogel heeft. En verder: de zangers zingen zo mooi, bijvoorbeeld de liederen ‘Wij geloven allen in een God’ en ‘Toen Jezus bij het water kwam’. Dat credolied wordt helaas bijna nooit gezongen en die melodie is zo mooi!
Ik hoopte eigenlijk dat wat op deze cd staat, wekelijks zondagse dienst in de Sint-Janskerk in Gouda wordt gepraktiseerd, met wekelijks avondmaal. Maar een blik op een recent YouTube-filmpje leert dat het niet zo is – Budding speelt hier heel erg mooi en zeer inspirerend. Het is natuurlijk logisch dat ze in Gouda niet zo’n hoog-liturgische dienst hebben, want de ensembles die op deze cd zingen, zijn niet aan de Sint-Jan verbonden. Het zou wel heel fraai zijn als er een ‘behoudendere’ kerk van gereformeerde signatuur zou zijn die op deze manier diensten viert met woord, brood en wijn.
Dienstboek
De bewering op de voorkant van de cd, dat alle gezongen onderdelen van de mis uit Liedboek 2013 komen, is niet helemaal juist. Een aanzienlijk deel van de liturgie is afkomstig uit het 1998 verschenen Dienstboek – een proeve – Schrift, Maaltijd, Gebed. Midden in het 1.288 pagina’s tellende boek staat een katern van 240 bladzijden met liturgische gezangen. Het is leuk dat Budding daar een aantal schatten uit opdiept, onder andere een mooi tiengebodenlied op enigszins vervreemdende muziek van de Utrechtse domcantor Remco de Graas.
Buddings voorganger in Gouda, Christiaan Ingelse, maakte in 2009 trouwens ook een dubbel-cd van Bachs ‘orgelmis’ waarbij de koralen (in zettingen van Bach zelf) werden gezongen door het Christelijk Vocaal Ensemble Cantare onder leiding van Leo Rijkaart.
Opname
Deze uitgave met Budding is bijna perfect. Ik heb toch een paar kanttekeningen. Bij het fraaie tafelgebed (uit Dienstboek, liturgische gezang 88) zijn niet de namen van dichter Niek Schuman en componist Jan Pasveer vermeld. Ook ontbreken de namen van de leden van het Ars Musica Meisjeskoor. Dit ensemble zingt zo mooi, dat de zangeressen best met hun naam in het boekje hadden gemogen. Foto’s van de uitvoerenden ontbreken eveneens. Er staat ook geen dispositie van de gebruikte orgels in het boekje.
Mijn laatste kanttekening is zwaarder wegend en die gaat over de manier waarop het hoofdorgel van de Sint-Jan is opgenomen. In de korte toelichting in het boekje wordt de opname van Gert van Buuren die is ‘gemaakt op een manier die live in de kerk niet te horen is’ sensationeel genoemd. Ik weet uit ervaring dat het beluisteren van het Moreau-orgel in de kerk moeizaam is, vanwege het dempende effect van de ‘kerk in de kerk’ – het ovale bankenblok. In de kleine registraties (van de Grote Orgelmis) vind ik de opname mooi, maar als de grote tongwerken van hoofdwerk worden gebruikt, klinkt deze manier van opnemen mij te grof. Wel is duidelijker dan op andere opnamen de Franse tongval van het Moreau-orgel te horen.
Gelukstofjes
Gerben Budding maakte eerder al opvallende en creatieve cd-producties, die smaken als een goed bereide maaltijd, waardoor de gelukstofjes in grote hoeveelheden vrijkomen. Bijvoorbeeld ‘Het Geneefse Psalter gespeeld en gezongen’, opgenomen in Gorinchem. Deze 2cd uit Gouda is er weer zo een. Ik hoop dat hij nog meer maakt, ook al wordt het maken van cd’s zo langzamerhand ouderwets. In Nederland tenminste.
Orgelmis – Bach • Liedboek 2013
CD 1 – Grote Orgelmis. Bach: Praeludium pro Organo pleno Es-dus, BWV 552a; Kyrie, Gott Vater in Ewigkeit, BWV 669; Christe, aller Welt Trost, BWV 670; Kyrie, Gott heiliger Geist, BWV 671; Allein Gott in der Höh’ sei Ehr, BWV 676; Dies sind die heil’gen zehn Gebot, BWV 678; Wir glauben all’ an einen Gott, BWV 680; Vater unser in Himmelreich, BWV 682; Christ, unser Herr, zum Jordam kam, BWV 684; Aus tiefer Not schrei ich zu Dir, BWV 686; Jesus Christus unser Heiland, BWV 688.
CD 2 – Kleine Orgelmis & Liedboek 2013. Preludium en Openingslied Gezang 280 (De vreugde voert ons naar dit huis); Gezang 291d (Onze hulp in de naam van de Heer – De Vries / Vogel); Gezang 299a (Kyrie – Mehrtens); Kyrie, Gott Vater in Ewigkeit, BWV 672; Gezang 304:1 (Zing van de Vader die in den beginne – Jongerius / Crüger); Christe, aller Welt Trost, BWV 674; Gezang 304:2; Kyrie, Gott heiliger Geist, BWV 674; Gezang 304:3; Gezang 299a (Gloria – Mehrtens); Allein Gott in der Höh’ sei Ehr, a 3. Canto fermo in Alto, BWV 675; Gezang 302a (Alleen God in den hoog’ zei eer, canon; Beurle); Fughetta super Allein Gott in der Höh’ sei Ehr, BWV 677; Fughetta super Dies sind die heil’gen zehn Gebot, BWV 679; Lied bij de Tien Woorden (Van der Zee / De Graas); fughetta super Wir glauben all’ an einen Gott, BWV 681; Gezang 341 (Wij geloven allen in één God, Luther / Bleij); Vater unser in Himmelreich, BWV 683; Onze Vader (Dick Troost); Christ, unser Herr, zum Jordam kam, BWV 685; Gezang 522 (Toen Jezus bij het water kwam – Luther / Schulte Nordholt); Aus tiefer Not schrei ich zu Dir, BWV 687; Psalm 130d (NBV / Maria Toevlucht); Tafelgebed (Dienstboek Liturgische Gezangen nr. 88); Fuga super Jesus Christus unser Heiland, BWV 689; Fuga a 5 pro Organo pleno Es-dur, BWV 552b.
Gerben Budding, hoofdorgel (Moreau, 53/IIIP), koororgel (Leeflang, 17/IIP) en kistorgel (Klop, 5/I), Sint-Janskerk, Gouda; Ensemble Piacevole en Ars Musica Meisjeskoor o.l.v. Marjon van der Linden; Nanette Mans en Marjon van der Linden, sopraan.
[zonder label] – 8926-2; TT + 72:55; opname 10/2020 en 02-04/2021; booklet 16 p. (NL); prijs € 19,95 | gerbenbudding.nl
