Het Italiaanse toonaangevende label Tactus staat bekend om haar opnames van Italiaanse muziek. Zowel oude als nieuwe muziek in diverse bezettingen.
advertentie
Ook de afdeling orgel is ruim vertegenwoordigd. Oude muziek van onder anderen Frescobaldi, de Gabrieli’s, Martini en Zipoli gespeeld door Liuwe Tamminga en Luigi Ferdinando Tagliavini, maar ook een serie met muziek van de ons bekende en regelmatig gespeelde componist Marco Enrico Bossi door grote Italiaanse organisten op fraaie Italiaanse orgels. Stuk voor stuk parels met schitterende layouts en dito opnames.
Ulisse Matthey (1876-1947)
Zo’n onbekende parel, tenminste voor mij, is de componist, organist, inspeler, leraar Ulisse Matthey. Waarvan hier het complete oeuvre voor originele muziek voor orgel en harmonium is opgenomen op drie cd’s, ingespeeld op een zevental Italiaanse orgels uit de tijd van de componist en op twee Alexandre drukwindharmoniums, door de organist Fausto Caporali. De vele arrangementen die hij heeft gemaakt komen hier niet aan bod.
Matthey heeft tussen de twee Wereldoorlogen Italië op de kaart gezet. Onder andere door zijn concertreizen en het adviezen bij de bouw van verschillende grote romantische orgels. Die we kunnen beluisteren op deze cd’s. Velen zijn nog niet zolang geleden gerestaureerd en verkeren in zeer goede staat. Door de fraaie opnames van de technici van Tactus krijgen we zo een beeld van wat er aan grote instrumenten staat in het Italiaanse.
Ulisse Matthey is geboren in 1876 in Turijn en begon op zeer jonge leeftijd aan een piano studie. Wat later werd zijn aandacht getrokken door het orgel. In vele kerken van Turijn is hij organist geweest. Na het behalen van zijn diploma aan het conservatorium van Parma in 1900 werd hij actief als componist, leraar en concertorganist. Hij ging lessen volgen in Parijs bij Alexandre Guilmant en in Milaan bij Vincenzo Ferroni.
Concertreizen in Italië en andere landen brachten hem bekendheid. Hij werd vaak vergeleken met Marco Enrico Bossi. Tot zijn pensionering in 1942 bleef hij leraar in Turijn. Door de oorlogsomstandigheden waaronder zware bombardementen moest hij in Loreto onderdak zoeken. Daar kom hij zijn werkzaamheden als leraar en liturgisch organist weer uitoefenen. Rond de jaren 1945/46 werden de concertreizen weer opgepakt, maar zijn conditie verslechterde en hij stierf op 6 juli 1947 aan hartfalen. Op dezelfde dag was hij nog getrouwd met zijn huishoudelijke hulp Maria Anconetani.
Zijn muziek en betekenis
Onbekend maakt onbemind is een bekend spreekwoord en zou van toepassing kunnen zijn op de componist en zijn muziek. Gelukkig hebben ze bij Tactus ruimte gemaakt in hun catalogus om de complete werken van Ulisse Matthey uit te brengen.
Veel werken zijn ontstaan in zijn werk als liturgisch organist, ofwel werken die hebben kunnen klinken tijdens de vele missen die hij gespeeld zal hebben. Vaak heerst er een mystieke sfeer. Als ik zo zijn muziek beluister springen de componisten Guilmant, Vierne, Tournemire en Bossi op in het oor. Laatromantische klanken die leiden naar het Impressionisme. Muziek die soms moeilijk te doorgronden is en die je vaker moet beluisteren tot goed in het gehoor liggende werken die meteen op je inwerken. Ik denk ook dat Matthey daardoor in Nederland nog niet goed is doorgedrongen.
Fausto Caporali, de groot pleitbezorger van deze componist, geeft een fantastisch beeld van Matthey ook door de juiste keuze van de gekozen orgels. Van kleinere tot zeer imposante instrumenten zoals onder andere het orgel van Mascioni op. 438 uit 1933 met 5 klavieren en 110 registers.
Evenals Vierne heeft Matthey muziek gecomponeerd voor drukwindharmonium. Tien werken zijn hier opgenomen gespeeld op twee Alexandre-harmoniums die in Italië staan. Caporali blijkt ook hier een getalenteerd harmoniumspeler. Niet iedere organist speelt zo weg op een drukwindharmonium. De gespeelde werken zijn dan weer heel ingetogen met zgn. zweefregisters, maar ook heel feestelijke en uitbundiger stukken als de Giga en de Marcia dei Re magi. De (gerestaureerde) harmoniums staan op akoestisch fraaie locaties en komen zo mooi in beeld.
De orgelwerken die een fraai beeld geven zijn onder meer Alla Madonna di Loreto met mooie solostemmen, de typisch Italiaanse ‘zweefregisters’ en een bijzonder fraai klokkenspel ook gecombineerd met de gewone registers. In Memoriam begint als een latere symfonie van Vierne met complexe harmonieën, impressionistisch, niet eenvoudig te spelen en te beluisteren, maar boeiend. Verder nog het Impression pastorali en de Tempo di Sonate.
Werken die toegankelijker zijn en vaak ook meer vaart hebben zijn Toccata-Carillon (pianistisch virtuoos), Toccata fanfare (soms Engels aandoend met hogedrukregisters), Marcia di nozze, Giga (vrolijk), Studio di concerto en de Toccata in si minore. Frans getinte composities, virtuoos, boeiende composities voor mensen die eens wat anders willen horen, iets nieuws willen ontdekken in laatromantische sferen met weinig ander vergelijkingsmateriaal.
Fausto Caporali is een vurig pleitbezorger met de juiste orgelkeuze, boeiende registraties en dito spel.
Orgels
De te beluisteren orgels verschillen in karakter, maar hebben de juiste ingrediënten om de muziek van Matthey tot horen te brengen. Vele heeft hij zelf nog gekend en bespeeld. De meeste zijn later gerestaureerd en vormen een beeld van de Italiaanse orgelschat. Opvallend is dat de kleinere instrumenten net even interessanter zijn dan de grote. De meeste orgels staan in ruimtes met mooi akoestiek.
De opnames zijn ook van goede kwaliteit, niet altijd makkelijk in grote akoestische ruimtes. Klassewerk Tactus en klassewerk Fausto Caporali! Bravissimo!!
Ulisse Matthey: Le opere originali per organo e harmonium
Preludio festivo; Alla Madonna di Loreto; Elegia in g; In memoriam; Invocazione alla Madonna di Loreto; Preludio in c; Impressioni pastorali; Pastorale e Musetta; Tempo di sonata; Preludio in e; Contemplazione; Egloga; Meditazione in d; Preludio in cis; Giga in e; Preludio fugato; Offertorio; Pensiero ostinato; Visione in bes; Marcia dei Re Magi; Andante; Meditazione in c; Preludio e fughetta; Canto nostalgico I; Elegia in c; Visione in As; Toccata-Carillon; Marcia di nozze; Canto nostalgico II; Elegia in c; Giga in D; Pastorale in F; Lamento; Elegia in c; Toccata fanfara; Studio di concerto, Toccata in b
Fausto Caporali – Mascioni-orgel Santuaro del Santo Bambino Gesù di Praga te Arenzo; Zanin-orgel Dom te Tricesimo; Balbiani/Bossi-orgel, Dom SS. Faustino e Giovita, Chiari; Mascioni-orgel Sala Accademica del Pontificio Istituto di Musica Sacra, Rome; Mascioni-orgel, Dom te Cremona; Mascioni-orgel S. Gaudenzio te Novara; Tamburini/Balbiani Vegezzi Bossi-orgel, Santuario di Caravaggio.
Tactus – TC 871380, 3CD, TT 227’00, opname 2017 (wereldpremière), prijs n.n.b., |tactus.it (releasedatum 30-10-2020)
Meer informatie over de orgels en geluidsfragmenten zijn te vinden op de website van Fausto Caporali.
