Slechts twee orgelwerken schreef hij: een driestemmige Fuga (1876) en een Basso Ostinato met Dubbelfuga (1880). Beide zijn onbekend gebleven. Toch geniet Ferruccio Busoni (1866-1924) bij organisten enige faam; en wel omdat hij, in navolging van Liszt en Tausig, orgelmuziek van Bach voor de piano bewerkte: de beroemde Toccata, grote Preludes zoals de Es-dur, en verstilde koralen zoals ‘Nun komm’ en ‘Ich ruf’ zu Dir’. Bewerkingen zijn het waardoor Bachs muziek in een nieuw licht komt te staan, een nieuwe dimensie krijgt.
advertentie
Dat het ook de moeite waard kan zijn om pianomuziek voor het orgel te bewerken, is te horen op een cd die werd gemaakt door de Cremonese organist Paolo Bottini. Op het schijfje voert hij composities van Busoni uit. Voornamelijk muziek die werd geschreven toen hij nog een tiener was. Maar hoe rijp en verrukkelijk!
We horen romantische sfeerstukken, sprankelend en verrassend, waarin Mendelssohn, Schumann en Chopin om de hoek komen kijken. Maar ook composities die zeer classicamente zijn, zoals een Mozartiaans Menuet en een Giga die uit een Bach-partita is weggelopen. Het Menuet maakt deel uit van vier Antieke Dansen; de Giga van vierentwintig Preludes waarin, heel Bachiaans, alle moll- en dur-toonsoorten voorbijkomen. Ook de ‘Preludio e Fuga’ die onderaan deze bespreking te beluisteren is – de Fuga met een boeiende doorwerking – is uiteraard door de Thomascantor geïnspireerd.
Bottini voert Busoni’s muziek prachtig uit: dankzij orkestrale registraties winnen verschillende stukken, bijvoorbeeld het scherzo ‘Klein Zaches’, aan zeggingskracht. Weliswaar worden af en toe noten toegevoegd, geoctaveerd, weggelaten, of wordt de dynamiek veranderd. Maar daarom niet getreurd: het is iets dat ook Busoni in zijn Bach-bewerkingen deed. Het effect is er niet minder om: Busoni’s werk blijkt prima orgelmuziek te zijn!
Het komt op deze cd tot klinken op het orgel van de Collegiale Kerk in Empoli: de stad waar Busoni geboren werd. Het uit de 16e tot 18e eeuw stammende instrument overleefde in 1944 een bombardement, maar werd daarna door de bevolking geplunderd. Het huidige binnenwerk (46/IIIP) is in 1968 door de firma Bevilacqua gemaakt voor een klooster in het naburige Florence, in 1974 naar Empoli gebracht en in 2004 door de firma Chichi gereviseerd en uitgebreid. Met zijn klassieke, stevig klinkende Hoofdwerk annex Positief en romantische Zwelwerk is het een gepast middel om Busoni muziek tot zijn recht te laten komen.
Aan het slot van het schijfje is te horen dat Busoni niet alleen klassieke en romantische klanken produceerde, maar ook nieuw geluid. In het ‘Contrapunctisches Tanzstück’ (1889/1914) laat hij de toonsoort en ook het ritme zweven: net als in Mozarts Giga word je er voortdurend op het verkeerde been gezet. De Dupréaanse ‘Preludietto, Fughetta ed Esercizio’ (1909) zweeft nog verder weg van gebaande wegen: hier waait ‘Luft von anderem Planeten’. Het stuk verwaait echter niet, maar wordt in het gareel gehouden door tonica, melodie en contrapunt.
‘Frei ist die Tonkunst geboren und frei zu werden ihre Bestimmung’ schreef Busoni. Maar zo ver als Varèse, Schönberg of Debussy ging hij niet: Busoni’s muziek bleef doortrokken van een klassieke geest. Een Classica Mente, zogezeid.
ClassicaMente – Ferruccio Busoni (1866-1924)
Paolo Bottini all’organo ‘Bevelacqua’ (1968) / ‘Chichi’ (2004) della collegiata di Empoli
Preludio e Fuga op. 5 (da Trois Morceaux, Kind. 197); Dodici Preludi (dall’op. 37) (1-9, 15, 20, 21); Tre Macchiette medioevali (dall’op. 33): Dama, Cavaliere, Paggio; Danze antiche, op. 11: Bourrée, Minuetto, Gavotta, Giga; Due Racconti fantastici (dall’op. 12): Duello, Klein Zaches; Preludietto e Fughetta (da An die Jungend, Kind. 254); Contrapunctisches Tanzstück [alias Waggentanz], op. 30a n. 1
Bongiovanni – GB 5191-2, TT 72’54, booklet 32 p. IT/EN, prijs € 19,99| verkrijgbaar via o.a. bol.com
