De bekende concerto’s voor soloklavier van Johann Sebastian Bach zijn nauw verbonden met de Nederlanden. Ze kwamen in het vizier van Bach nadat Prins Johann Ernst van Saksen-Weimar dit genre had gehoord in de Nieuwe Kerk van Amsterdam onder de handen van de blinde organist Jan Jacob de Graaf.
advertentie
De Graaf werd geïnspireerd door de Italiaanse orkestmuziek, waaronder die van Antonio Vivaldi, die in Amsterdam werd gedrukt. Omdat er destijds weinig klaviermuziek beschikbaar was, bewerkte hij deze orkestwerken voor orgel.
De prins was onder de indruk en nam de orkestpartituren mee naar huis, waarna hij het idee introduceerde aan Bach. Die vond het blijkbaar geen slecht idee, aangezien we 22 van deze bewerkingen van zijn hand hebben, waaronder vijf voor orgel.
Krahl
Zo komen we bij de nieuwe opname van Johannes Krahl, een rijzende ster in Duistland. Hij studeerde bij Martin Schmeding en Matthias Foremny en, net als de grote Thomaskantor, was is hij werkzaam in Leipzig. Krahl nam dit repertoire op in Dresden, op het beroemde Silbermann-orgel van de Hofkirche, tegenwoordig de Kathedrale Sanctissimae Trinitatis.
Dresden
Dit instrument, het laatste werk van Gottfried Silbermann, werd voltooid door Zacharias Hildebrand, zijn voormalige leerling en de bouwer van het orgel in Naumburg. Het orgel (47/IIIP) overleefde wonderlijk genoeg de Tweede Wereldoorlog, nadat het in 1944 grotendeels in veiligheid was gebracht en zo het verwoestende bombardement van februari 1945 overleefde.
De keuze voor dit instrument is subliem; je krijgt er geen genoeg van. Eerder werd dit orgel al gebruikt voor vergelijkbaar repertoire op de cd ‘Vivaldi in Dresden’ van Hansjörg Albrecht. Toch zijn beide opnamen complementair.
Waar Albrecht zich wel erg veel – overigens schitterende – vrijheden veroorlooft en zijn transcriptie van de Vier Jaargetijden centraal stelt, kiest Krahl voor het volledige Bach-repertoire en blijft hij dichter bij het origineel. Het resultaat is een schitteren opname vol speelplezier en originaliteit.
Hoogtepunt
Een hoogtepunt is het Italienisches Konzert (origineel: Concerto nach italiänischen Gusto BWV 971), dat op orgel klinkt alsof het er speciaal voor geschreven is. Zoals Reitze Smits ooit opmerkte bij zijn opname uit 1994 van manualiter toccata’s en concerto’s in Nijkerk: het is eigenlijk niet duidelijk voor welk instrument deze stukken precies bedoeld zijn – zowel klavecimbel als orgel zijn mogelijk.
De CD eindigt met een bewerking van Bachs Konzert a-Moll für vier Cembali, BWV 1065, een bewerking van Vivaldi’s werk voor vier violen en strijkorkest uit L’estro armonico, Op. 3/10. Het stuk is meerdere keren voor orgel bewerkt. Hoewel Guy Bovet in 1982 opzien baarde met zijn transcriptie voor solo orgel, is die nooit officieel uitgegeven. Zo is er ook een opname van Leo van Doeselaar bekend die het werk heeft opgenomen in Leens. Krahl speelt hier een bewerking van Martin Schmeding, en het stuk klinkt als een origineel voor orgel.
Must have
Krahl laat horen dat hij boven de muziek staat met doordachte fraseringen en versieringen. Zelfs in de langere werken zoals het Konzert in C-dur, BWV 594 wordt het niet saai en valt hij niet in herhalingen met versieringen. In het slotgedeelte met de solostem (maat 180 tot 282!) valt hij dan ook niet door de mand.
Voor de Bach-liefhebbers is deze CD een must have, niet alleen door het instrument, maar ook door de Krahls spel. Het begeleidende boekje is zeer informerend over muziek, instrument en muzikant in zowel het Duits als Engels. Slechts de titel roept misschien wat vragen op, maar dat doet niets af aan de kwaliteit van deze uitgave.
Johannes Krahl – Conversations
Bach: Concerto G-Dur BWV 592, Concerto a-Moll BWV 593, Concerto C-Dur BWV 594, Concerto C-Dur BWV 595. Concerto d-Moll BWV 596, Italienisches Konzert F-Dur BW V 971 (arr. Schmeding), Concerto für vier Cembali a-Moll BWV 1065 (arr. Schmeding)
Johannes Krahl, Gottfried Silbermann-orgel, Kathedrale Sanctissimae Trinitatis, Dresden
ARS Produktion – ARS 38 3618, SACD, TT 83’47, opname april 2024, booklet 44 pp. DU/EN, prijs ca. € 20,00 | ars-produktion.de
