Hebt u ook uw eigen cd van het jaar? Ik wel. En voor 2020, dit is ’m: Cor Ardesch met Johannes Brahms op het Kam-orgel van de Dordtse Dom.
advertentie
We hebben niet eens zoveel interessante opnames van de orgelwerken van Brahms door Nederlandse organisten. Al weer dertig jaar geleden namen Jacques van Oortmerssen (Falun, Setterquist-orgel 1906 op BIS) en Kees van Houten (Robustelly-orgel St. Lambertuskerk te Helmond op Fidelio Prestant) opus 122 op.
Het orgelwerk van de grote Brahms is werkelijk heel bijzonder. Brahms kende zijn klassieken en verdiepte zich in de polyfone structuren van de (vroege) barok. Op onnavolgbare wijze heeft hij de koralen in dergelijke structuren gezet, maar wel in romantische kleuren. Het resultaat is een set intense, poëtische en verfijnde koralen die grote zeggingskracht hebben voor de aandachtige luisteraar. Opus 122 is daarmee een hoogtepunt uit de gehele negentiende-eeuwse orgelliteratuur. De beide Praeludes en Fuga’s zijn al even groots, maar iets uitbundiger. Ook hier hechte structuren in een negentiende-eeuwse tongval.
Brahms bracht de zomer van 1896 door in Bad Ischl, Opper-Oostenrijk. Vele van zijn vrienden was hij verloren, waaronder dirigent Hans von Bülow en musicoloog Philipp Spitta. Vooral het verlies van Clara Schumann viel hem zwaar. De veertig-urige reis om haar begrafenis bij te wonen deed Brahms, die leed aan leverkanker, geen goed. In Bad Ischl schreef Brahms deze Elf Choralvorspiele.
De sfeer van de koraalvoorspelen is te kenschetsen in de woorden van één ervan: O Welt, ich muss dich lassen. Dat betekent echter niet dat deze voorspelen zwijmelen in zwaarmoedigheid en melancholie. Schmücke dich, o liebe Seele bijvoorbeeld vertolkt een zoete vrede en Es ist ein Ros entsprungen is een blijmoedig, hoewel ingetogen, kerstkoraal. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de latere Reger zwelgt Brahms ook niet in overchromatiek. Brahms heeft helaas veel van zijn werk vernietigd, maar deze koraalvoorspelen ondergingen niet dat droeve lot en zijn gelukkig bewaard gebleven. In 1902 zijn zij postuum gepubliceerd.
Cor Ardesch heeft onze fonografie al eerder verrijkt met een imposante complete Bach-box op zijn Bach-orgel. In de ruime akoestiek van de Dordtse Dom klinkt het kleurrijke Bach-orgel dat geïnspireerd is door het werk van Gottfried Silbermann ongekend fraai. Brahms is een heel passend bescheiden vervolg (1 cd). En het Kam-orgel uit 1859 is geschikt als weinig andere instrumenten in ons land, mede ook vanwege die Dordtse gewelven. Op 14 oktober jl. was ik een van de gelukkigen die het presentatieconcert konden meemaken. Ardesch heeft zich helemaal ingeleefd in Brahms’ werken en speelt de Praeludes en Fuga’s vurig maar stijlvol. En de Choralvorspiele krijgen bij hem een subtiele geladenheid die ik maar weinig zo heb gehoord.
De opname is verzorgd door Aad van der Waal die inmiddels Jaco van Houselt als tovenaarsleerling aan het inwijden is. Het boekje is op alle punten verzorgd in een stijl die recht doet aan het artistieke niveau van de gehele productie. Ardesch met Brahms in de Dordtse Dom: mijn cd van 2020. Het aardige is dat ik door de recensie-cd nu een reserve-exemplaar heb. Dat moet natuurlijk wel bij zulke cd’s.
Johannes Brahms – Orgelwerken
Elf Choralvorspiele Op. 122 posth. (Mein Jesu, der du mich; Es ist ein Ros entsprungen; O Gott, du frommer Gott; Schmücke dich, o liebe Seele; Herzlich tut mich erfreuen; Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen; O wie selig seit ihr doch; Herzlich tut mich verlangen; Herzlich tut mich verlangen; O Welt, ich muss dich lassen; O Welt, ich muss dich lassen); Praeludium und Fuge a-moll; Fuge as-moll; Choralvorspiel und Fuge über O Traurigkeit, o Herzeleid; Praeludium und Fuge g-moll
Cor Ardesch, Kam-orgel (1859), Grote Kerk, Dordrecht
MPD-Classic – 18592728, TT 64’49, prijs € 15 | corardesch.nl
