Cristina García Banegas werkt al een aantal jaren aan haar Bach-integrale van het orgelwerk van Bach. Sinds 2017 verschijnen de delen op het Nederlandse label DMP-records. Onlangs werd hier deel 9, gespeeld op het Trost-orgel in Alltenburg, besproken. In deze dubbelrecensie de delen 17 en 20 vanuit Haarlem en Naumburg.
advertentie
Negatieve recensies schrijven is geen leuk werk. Soms helpt het een cd nogmaals te beluisteren, om te ontdekken dat er genoeg moois te beluisteren valt dat de dingen die je stoorden genoeg wat relativeert. Zo verging het me gelukkig ook toen ik de Bach-cd van Cristina García Banegas uit Haarlem voor de zekerheid toch nog maar eens een paar keer afdraaide.
Al was het alleen om het iconische Müller-orgel uit de Bavo in Haarlem, dat op deze cd eindelijk weer eens Bach mag laten horen. Alle herintonaties door Flentrop ten spijt, blijft het neobarokke imago dat Haarlem sinds de restauratie door Marcussen heeft, het instrument achtervolgen. Helemaal onterecht is dat niet. Maar op deze cd valt, naast de helderheid en de kracht van het plenum, toch ook de poëtische kant van Haarlem op.
Verder heeft de van oorsprong Uruguayaanse organiste een mooi programma samengesteld dat ze over het geheel met flair uitvoert: twee grote werken en twee triosonates, afgewisseld met minder bekende koraalbewerkingen.
Toch blijven de aarzelingen die ik aanvankelijk had bij het beluisteren van deze Bach-plaat bestaan. Banegas geeft een voortvarende uitvoering van de Toccata en Fuga in F-dur. Vooral in die brok van een fuga slaagt ze erin de muzikale spanning erin te houden en dat is een prestatie. Maar de Toccata … Ik vind mezelf geen articulatiefreak, maar vrijwel meteen nadat ik de cd in de speler gelegd had, dacht ik: Er ligt toch een wereld aan mogelijkheden tussen legato en staccato. Maar voor Banegas blijkbaar niet en dat verbaast me, als ik afga op de juichende recensie van Arjen van Kralingen van tien jaar terug.
De F-dur Toccata is interpretatief geen gemakkelijk stuk, omdat het én motorisch én dansant én dramatisch is. Maar hier blijft alleen het motorische aspect over, door af te zien van het aanbrengen van te veel reliëf in de sextolen waarmee het werk opent. Een keuze die ik best kan billijken; je kunt de grote spanningsbogen van dit werk ook kapot articuleren. Maar de dramatische akkoorden die het stuk z’n dansante karakter geven, worden vervolgens zo staccato – en niet eens altijd raak – aangeslagen, dat het klinkt of het niks is.
Tegen precies hetzelfde loop ik het derde deel van de eerste triosonate op. De sprongen waarmee dat deel opent, klinken zo kortaf dat het in dit rustige tempo haast potsierlijk wordt. Maar zestiende loopjes worden weer bijna legato gespeeld. Door de afwezigheid van de nuances die daar tussen liggen, valt het stuk in ongelijksoortige fragmenten uiteen.
Ook de inzet van het eerste fugathema in de Preludium en Fuga in C-dur (ook bekend in een E-dur versie) wordt bijna staccatissimo getrakteerd. Misschien moet het live in Haarlem wel zo. Maar op cd? Als de opname nu superruimtelijk was, zou dat misschien kunnen. Maar als je – wat mij betreft terecht – kiest voor een mooi midden tussen ruimtelijkheid en directheid, klinkt het zo echt nergens naar.
Wat dat betreft was ik blij dat het recital dat Banegas in Naumburg heeft opgenomen veel evenwichtiger klinkt. Voor dit album geldt nog sterker wat Martin Moree opmerkte bij zijn bespreking van deel 19 van Banega’s Bach-integrale: aan het einde blijf je zitten met een restpartij van kleinere werken, waarvan de authenticiteit ook nog eens omstreden is. Dat laatste geldt inmiddels niet meer voor de werkjes uit de Neumeister-Sammlung. Toch kan ik me best voorstellen dat menig Bach-liefhebber nog niet verliefd op die werkjes van de jonge Bach is.
Dan kan de uitvoering van Banegas je misschien toch over de streep trekken. Al was het alleen omdat ze daarvoor het grote Hildebrandt-orgel uit Naumburg gebruikt, en dat is toch echt een heel andere klankwereld dan Schnitger of Silbermann. Een keur aan registraties komt voorbij, waarbij vooral de strijkende stemmen opvallen. Ook een volstrekt apocrief werk als zeventien variaties over Allein Gott in der Höh sei Ehr is zo een feest om te beluisteren, vooral de variatie waarin de cimbelster precies de tactus lijkt te volgen. Zo worden alle kleinoden die nog Banegas nog restten door haar heerlijk in de watten gelegd.
Wie nog geen opname heeft van Naumburg en/of van de koralen uit de Neumeister Sammlung, kan ik deze dubbelaar dan ook van harte aanbevelen.
Johann Sebastian Bach – Ein feste Burg ist unser Gott
Toccata et Fuga F-dur BWV 540; Sonate III d-moll BWV 527: Andante, Adagio e dolce, Vivace; Wir glauben all’ an einen Gott BWV Anh 69; Wir glauben all’ an einen Gott BWV Anh 70; Ein feste Burg ist unser Gott BWV Anh 49; Ein feste Burg ist unser Gott BWV 720; Durch Adams Fall ist ganz verderbt BWV 705; Nun ruhen alle Wälder BWV 756; Sonate I Es-dur BWV 525: Allegro moderato, Adagio, Allegro; Praeludium et Fuga C-dur BWV 566a; Helft mir Gottes Güte preisen BWV Anh 54
Cristina García Banegas, Müller-orgel, Grote of Sint Bavokerk, Haarlem
DMP-records – DVH 140264, TT 80’00, opname 10/ 2017, prijs € 15,00 | dmp-records.nl
Johann Sebastian Bach – Ach Gott, vom Himmel sieh darein
CD 1: Praeludium, Adagio, Trio, Tutti en Fuga B-dur BWV 545b; Christ, der du bist der helle Tag BWV 1120; Liebster Jesu, wir sind hier BWV 730; Wir Christenleut habn jetzund Freud BWV 710; Jesu, meines Lebens Leben (Emans 121); Allein Gott in der Höh sei Ehr BWV 716; Wenn dich Unglück tut greifen an BWV 1104; Ach Gott und Herr BWV 693; Ach Gott, tu dich erbarmen BWV 1109; Freu dich sehr, o meine Seele BWV Anh 53; Christe, der du bist Tag und Licht BWV 1096; Aus tiefer Not schrei ich zu dir (Emans 34); Herr Gott, nun schleuß den Himmel auf BWV 1092; Komm, Gott Schöpfer, heiliger Geist BWV deest; Ach Gott und Herr BWV 692; Ich hab mein Sach Gott heimgestellt BWV 1113; Wer nur den lieben Gott läßt walten BWV 691; Machs mit mir, Gott, nach deiner Güt (Emans 132)
CD 2: Allein Gott in der Höh sei Ehr BWV 771; Aus tiefer Not schrei ich zu dir BWV 1099; Machs mit mir, Gott, nach deiner Güt BWV 957; O Herre Gott, dein göttlichs Wort BWV 757; Befiehl du deine Wege (Emans 36); Befiehl du deine Wege BWV Anh 79; Befiehl du deine Wege BWV Anh 79; Kyrie, Gott Vater in Ewigkeit (Emans 127); Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort BWV 1103; Herr Jesu Christ, du höchstes Gut BWV 1114; Wie nach einer Wasserquelle BWV 1119; Trio h-moll BWV 790; Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen BWV 1093; Kommt her zu mir, spricht Gottes Sohn (Emans 125); Ach Gott vom Himmel sieh darein BWV 741
Cristina García Banegas, Hildebrandt-orgel, Stadtkirche, Naumburg
DMP-records – DVH 140349, 2CD, TT 59’16 + 63’47, 09/2019, prijs € 25,00 | dmp-records.nl
