Er komt geen einde aan het maken van veel Bach-cd’s. Altijd is er wel iemand bezig het opnemen van een Bach-cd, een Bach-integrale of een cd’s met bewerkingen van Bachs muziek. Daar kun je je bedenkingen bij hebben, want wat voegt het toe aan de verzadigde markt? Je kunt het ook positief benaderen: Bach blijft uitvoerders en luisteraars bezighouden.
advertentie
De afgelopen weken beluisterde ik Bachs advents- en kerstcantates, met tussendoor drie Bach-orgel-cd’s om te recenseren. Bachs vocale muziek raakte me altijd al, maar de laatste tijd grijpt zijn orgelmuziek me steeds vaker aan.
Van Dijk
Dat gebeurde ook bij de zevende dubbelaar van de integrale orgelwerken die Pieter van Dijk aan het opnemen is. Ik ben tijdens het beluisteren een paar keer flink ontroerd geweest, niet alleen door het spel, maar vooral door Bachs trefzekere noten. Het is zulke mooie muziek! Ik heb deze muziek al zo vaak gehoord dat het – blijkt nu – in mijn genen is gaan zitten. Je kunt over de noten hele ingewikkelde theoretische beschouwingen houden. Maar je kunt gewoon genieten van prachtige muziek, waarbij bij de voorspelen de tekst van de koralen in je achterhoofd meezoemt. Pieter van Dijk speelt zo betrouwbaar en zijn interpretatie is zo vanzelfsprekend, dat je echt onbekommerd kunt luisteren.
Het orgel in de Grote Sint Laurenskerk in Alkmaar, waar Van Dijk titularis is, is een van de goede instrumenten in Nederland om Bach op uit te voeren. Hij is geen vernieuwer zoals de wervelende Benjamin Alard. Van Dijk speelt bezonken, doorleefd en voornaam. En dat is bij Van Dijk absoluut geen synoniem van saai. Na vele keren beluisteren in allerlei gemoedstoestanden krijg ik nog steeds geen genoeg van deze twee cd’s.
Net als vele andere integrales opent en sluit Van Dijk zijn bomvolle cd’s met een groot preludium en fuga. Cd 1 trekt je het programma in met de beroemde Toccata, Adagio en Fuga in C-dur BWV 564, gevolgd door de al even beroemde zes Schübler-Choräle BWV 645-650. Van Dijk laat uitgekiende registraties te horen, zoals het fijnzinnige tongwerk Viool di Gamba 8’ van het Groot Manuaal in het eerste deel van de Sonate in G-dur BWV 1027a. Van het tweede deel, Allegro ma non troppo, werd ik alleen al vrolijk bij het zien van de gebruikte registratie in het boekje. Op het Groot Manuaal de linkerhand Prestant 8’, weer die Viool di Gamba 8’ en de Flachfluit 2’. Als tegenhanger speelt de rechterhand op het Rugpositief met de Quintadeen 8’ en de Woudfluit 2’, wat een zeer neuzig effect geeft. Op het pedaal de ‘P8, O8 én de N2’, waarbij ik toch een zestienvoets geluid hoor. Dat moet waarschijnlijk ‘P16’ zijn (een foutje, maar dat doet er niet toe). Op papier is dat een vrolijk ensemble van 8’ en 2’ en zo klinkt het ook.
De eerste cd sluit af met de tamelijke onbekende Preludium en Fuga in c-mol (BWV 549), de tweede cd start voortvarend met de dartele Preludium en Fuga in D-dur (BWV 532). Bij die fuga hebben wereldwijd al heel wat grote stadsorgels naar adem staan happen omdat de organist een te hoog tempo heft gekozen. ‘Dat zal mij niet overkomen’, hoor je Pieter van Dijk in Alkmaar denken. Hij kiest voor een relatief rustig tempo, dat desondanks bruist van de energie. Ik moet erbij zeggen: de longen van het Van Hagerbeer/Schnitger-orgel kunnen heel wat aan.
Het enige minpunt van deze productie is het boekje. De letters zijn te klein, de pagina’s te vol, de vormgeving in de bruingele kleurstelling van Magdalena Satyawati vind ik nogal suffig. Maar desondanks geef ik deze dubbel-cd vijf sterren, want Pieter van Dijks spel en Bachs troostende muziek gunnen je een blik in de hemel, waar sterren ontelbaar zijn.
Banegas
Ook Cristina Garcia Banegas, een organiste uit Paraguay, is bezig aan het opnemen van alle orgelwerken van Bach. David de Jong had het kortgeleden in zijn recensie al over een restpartij aan kleine Bachwerken, waarvan de authenticiteit ook nog eens omstreden is. Op deze achttiende cd uit de Banegas-reeks staan nog veel meer werken waarvan het de vraag is of ze van Bach zijn. Alleen al de vraag stellen, zegt genoeg. Maar je kunt nog zeggen dat het misschien jeugdwerken zijn van Bach.
Gelukkig staan er ook werken op deze cd die onmiskenbaar van Bach zijn, zoals Praeludium et Fuga BWV 543 en de Sonate II in c-moll BWV 526. Maar de dertien minuten durende schoolse Partita ‘Herr Christ, der einig Gottes Sohn’, BWV anh 77, is echt geen Bach. Het anonieme werk is overgeleverd in een bundel waar het tussen Bachwerken staat.
Het is best een aardige cd, opgenomen in de Alkmaarse Laurenskerk, maar luister ‘m niet als je na de dubbelaar van Pieter van Dijk. De schijf is net als die van Van Dijk uitgebracht bij het label DMP-records. Boekje en vormgeving zijn van dezelfde ontwerpster. Op de voorkant staar een brandende kaars met daarop een afbeelding van het Alkmaarse orgel.
De Jong & De Jong
Ruim vijftien jaar geleden brachten de broers Euwe en Sybolt de Jong hun eerste cd uit met vierhandige orgelbewerkingen van cantatedelen van Johann Sebastian Bach. Nu is deel negen verschenen. Sinds de eerste in Bolsward zijn heel wat Nederlandse steden met beroemde ‘Noord-Duitse’ orgels aangedaan: Zwolle, Haarlem, Kampen, Leeuwarden. Voor de tweede keer is nu de Martinikerk in Groningen aan de beurt.
Is het niet meer van hetzelfde, negen cd’s vol cantate-arrangementen? Ja. Dat dacht ik aanvankelijk. Maar toen ik de cd opzette dacht ik: Nee. Het is zo mooi gedaan en welluidend uitgevoerd. Het plezier spat eraf en het orgelgebruik is erg creatief. Van mij morgen de broers nog zo’n cd maken. Muziek is vertier. Hoogtepunt voor mij is de majestueuze en sonore bewerking van de fuga Wir danken dir, Gott uit cantate BWV 29.
Drie cd’s met Bach, vier organisten, twee orgels. De overeenkomst is dat de Engelse vertalingen in de boekjes zijn gemaakt door reserve-Nederlander Chris Bragg.
Pieter van Dijk – Bach Complete Organ Works 7 – Schübler-Choräle
cd 1: Toccata, Adagio et Fuga C-dur BWV 564; Wachet auf, ruft uns die Stimme BWV 645; Wo soll ich fliehen hin BWV 646; Wer nur den lieben Gott lässt walten BWV 647; Meine Seele erhebt den Herren BWV 648; Ach bleib bei uns, Herr Jesu Christ BWV 649; Kommst du nun, Jesu, vom Himmel herunter BWV 650; Fuga h-moll BWV 579; Sonate G-dur BWV 1027a; Fuga g-moll BWV 131a; Valet will ich dir geben BWV 735; Concerto I G-dur BWV 592; Praeludium et Fuga c-moll BWV 549.
cd 2: Praeludium et Fuga D-dur BWV 532; An Wasserflüssen Babylon BWV 653b; Herr Gott, dich loben wir BWV 725; Trio in G-dur BWV 586; Nun Freut euch, liebe Christen gmein BWV 734; Fuga c-moll BWV 575; Wir glauben all an einen Gott BWV 740; Valet will ich dir geben BWV 735; Praeludium et Fuga A-dur BWV 536; Erbarm dich mein, o Herre Gott BWV 721; Gott der Vater wohn uns bei BWV 748; Praeludium et Fuga G-dur BWV 550.
Pieter van Dijk, Van Hagerbeer/Schnitger-orgel 56/IIIP, Grote Kerk Alkmaar
DMP-records – DVH 140400; TT 162’45, opname 05/2020 en 11/2020; boekje 16 p. EN; prijs € 25,00 | dmp-records.nl
Johann Sebastian Bach – Komm, Heiliger Geist, erfüll die Herzen
Praeludium et Fuga a-moll BWV 543; Jesu, meine Freude BWV 1105; Fuga F-dur BWV Anh 42; Wenn ich in Angst und Not (zonder BWV); Fuga in C-dur BWV Anh 90; Komm, Heiliger Geist, erfüll die Herzen BWV 1174; Sonate II c-moll BWV 526; Herr Christ, der einig Gottes Sohn BWV Anh 77; Praeludium et Fuga e-moll BWV 555; Ach Gott und Herr BWV 714; Praeludium et Fuga a-moll BWV 559.
Cristina Garciá Banegas, Van Hagerbeer/Schnitger-orgel 56/IIIP, Grote Kerk Alkmaar
DMP-records – DVH 140228; TT 61’25, opname 06/2018; boekje 20 p. EN/SP; prijs € 15,00 | dmp-records.nl
Bach Cantatas – cantata movements for organ four hands – Volume IX
Drie dansen: Sinfonia ‘Geist und Seele sind verwirret’, BWV 35/5; Passacaglia ‘Gleichwie der Regen und Schnee’, BWV 18/1; Allemande ‘Ich bin vergnügt in meinem Leiden’, BWV 58/3; Adagio en fuga: Adagio ‘Liebster Gott, erbarme dich’ BWV 179/5; Fuga ‘Wir danken dir, Gott’, BWV 29/2; Pastorale ‘Meine Seele, auf! Erzähle’, BWV 69/3; Aria en koraal: Aria ‘Ich will an den Himmel denken’, BWV 166/2; Koraal ‘Ich bitte dich, Herr Jesu Christ’, BWV 166/3; Fuga ‘Nimm, was dein ist, und gehe hin!’, BWV 144/1; Vijf koraalpreludes: ‘Du, Friedefürst, Herr Jesu Christ’, BWV 142/2; ‘Du sollt Gott, deinen Herren lieben’, BWV 77/1; ‘Ich dein betrübtes Kind’, BWV 199/6; ‘Sie stellen uns wie Ketzern nach’, BWV 178/4; ‘Nun lob, mein Seel, den Herren’, BWV28/2.
Siebolt en Euwe de Jong, Schnitger-orgel 53/IIIP, Martinikerk Groningen
Westra Media – WM311021; TT 58’47, opname 08/2021; boekje 24 p. EN, NL; prijs € 18,95 | dejongdejong.nl
