In Engeland bestaat een sterke traditie om muziek van Edward Elgar (1857-1934) voor orgel te arrangeren. Het begon al bij Elgars vrienden: Ivor Atkins werkte de Severn Suite voor brassband om tot de Organ Sonata Nr. 2 (geautoriseerd door Elgar), Herbert Brewer maakte een orgelversie van de Imperial March en George Sinclair bewerkte Elgars mars Pomp and Circumstance No. 4 voor orgel.
advertentie
Ook het omgekeerde kwam voor: de componist/arrangeur Gordon Jacob maakte een overtuigende orkestratie van de Organ Sonata. In onze tijd maakten Keith John en William Janssen orgeltranscripties van de Enigma Variations, het werk waarmee Elgar in 1899 in één klap grote bekendheid kreeg.
Vanwaar de drang om Elgars twee orkestsymfonieën (de derde werd op basis van schetsen voltooid door Anthony Payne) óók voor orgel te bewerken? David Briggs, die er in het verleden niet voor terugschrok om symfonieën van Gustav Mahler te transcriberen, legt in het cd-boekje uit waarom. Als tiener speelde hij altviool in het National Youth Orchestra en kwam zo in aanraking met het symfonische repertoire, waaronder Elgars symfonieën. Allengs groeide bij hem de overtuiging dat die ‘ideale kandidaten’ waren voor transcriptie. Voor wat betreft Symphony 1 baseerde Briggs zijn arrangement op een pianotranscriptie uit 1933 van Karg-Elert en het originele manuscript van Elgar uit 1908.
Het sacrale openingsthema van deel 1, in de orkestversie voorafgegaan door twee zachte paukenroffels en door Elgars vrouw Alice aangeduid als ‘Edward’s great tune’, is nog heel orgelmatig. Maar als dat verrukkelijke thema na ruim 3 minuten is ‘uitgezongen’, volgt een levendig tweede thema en een turbulente doorwerking die volgens sommigen model staat voor het complexe karakter van de componist: impulsief, aristocratisch, vluchtig, gezelschapsmens, natuurliefhebber. Het ruim 23 minuten durende deel doet qua idioom denken aan het lange openingsdeel van Percy Whitlocks Organ Sonata in c waarin de invloed van Elgar duidelijk hoorbaar is.
Het tweede deel, Scherzo, klinkt als een opwindende autorit door het Engelse landschap. Het erop volgende Adagio is – afgezien van Nimrod – een van de fraaiste langzame delen die ooit uit Elgars pen vloeiden. In het laatste deel Lento-Allegro, waarin de onrust vanwege de onzekere tijden voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog kan worden gehoord (door Briggs goed ‘vertaald’ in sinistere klanken) keert uiteindelijk het sacrale thema uit het eerste deel weer terug.
Over zijn tweede symfonie, die hij opdroeg aan de Engelse koning Edward VII en die in mei 1911 in première ging (niet in 1913, zoals Briggs in zijn toelichting vermeldt), zei Elgar: ‘I have written out my soul’. Als volbloed romanticus verwerkte hij er verschillende autobiografische elementen in: gevoelens van vertwijfeling, verlangen en rusteloosheid in het eerste deel, de plotselinge dood van een vriend in het Larghetto (een soort funeral march), een bezoek aan Italië (Scherzo) en in de finale refereert hij in het tweede thema aan de dirigent Hans Richter, een belangrijk promotor van Elgars muziek.
Persoonlijk voel ik bij het beluisteren van de orkestversies van de beide Elgar-symfonieën niet echt de behoefte om deze werken op een orgel te horen, hooguit het eerste deel van Symphony 1 en de langzame delen. Maar ik moet zeggen dat Briggs alles uit de kast heeft gehaald om de symfonieën zo aannemelijk mogelijk naar het Engels-orkestrale orgel te vertalen. Hij koos daarvoor het in 2008 door Kenneth Tickell opgeleverde orgel in de kathedraal van Worcester, een instrument van 55 stemmen waaruit hij het hele scala aan klanken tevoorschijn weet te halen.
Verrassend te lezen dat opname en montage werden gedaan door Adrian Lucas, die tot eind 2011 organist van Worcester Cathedral was. Als geen ander zal hij geweten hebben hoe hij het orgel dat tijdens ‘zijn’ periode tot stand kwam optimaal kon vastleggen.
Edward Elgar ? Symphonies 1 & 2
Transcribed and played by David Briggs
Tickell-orgel Worcester Cathedral
Label: Acclaim Productions
Nummer: APCD4016 (2CD)
Speelduur: 63’02 + 58’01
Booklet: 12 pagina’s (EN)
Prijs: £ 16,50
Bestellen: via www.david-briggs.org
© 2014 foto Tickell-orgel Worcester Cathedral: www.gerardvanbetlehem.nl
