Een cd uit Polen met voor een deel Poolse muziek, gespeeld op een nieuw orgel in Duits-romantische stijl in een mooie kleurrijke (niet zo grote) Poolse kerk met een rijke nagalm. Dat is kort samengevat de nieuwe cd van Irineusz Wyrwa.
advertentie
Het drieklaviers orgel in de St. Kasimirkerk in de Zuid-Poolse stad Nowy S?cz is in 2015 gebouwd door de Duitse orgelmaker Mühlheisen. Bij de bouw stond het orgel in de Evangelische Kirche in de Duitse plaats Hoffenheim van E.F. Walcker model. Dit voorbeeldorgel uit 1846 is niet slaafs nagevolgd, maar een blik op de dispositie zegt al genoeg: Hoofd- en Zwelwerk hebben allebei vier achtvoetslabialen en het hoofdwerk heeft drie viervoeters.
Duitse romantiek
Dit is een echt Duits orgel uit de romantiek. Veel labialen, weinig tongwerken. Het derde klavier van het orgel heeft slechts één register: Een Physharmonica 8’. Het is een doorslaand tongwerk, waarvan de wind te reguleren is met een balanstrede. De klank is die van een Frans drukwindharmonium. Het derde manuaal is koppelbaar aan de beide andere manualen, wat mooie klankcombinaties oplevert. Het volle werk heeft een grote rijke klank en doet een veel groter orgel vermoeden.
Het orgel heeft een manuaalomvang tot c4. Bij het gebruik van de superkoppel in het volle werk klinkt de tweevoets Flautino ook als éénvoeter die erg dominant aanwezig is. Dat doet een beetje pijn aan mijn oren en voelt voor mij ook als een wezensvreemd element in de klank van ene orgel met een romantisch concept.
Doorbijten
Het begin van de cd is even doorbijten. Organist Ireneusz Wyrwa (1975), de vaste bespeler van dit orgel, neemt de tempi bij Mendelssohn behoorlijk snel. En daar komt nog bij dat het Praeludium und Fuge en de Eerste Sonate allebei in c-klein staan. Een dik kwartier in deze toonsoort en op dit tempo is een beetje veel.
Het lijkt alsof Wyrwa er zelf ook nog in moet komen, want na deze openingsestafette breekt rust en bezonkenheid aan. Wyrwa ontpopt zich als een vakkundig en toegewijd speler, zoals je ook kunt zien op een filmpje waarop hij zijn orgel laat horen. Hij heeft het orgel en zichzelf helemaal onder controle. Mooi om te zien.
Nowowiejski
De muziek van de Poolse componist Feliks Nowowiejski (1877-1956) is onmiskenbaar verwant met die van zijn collega’s Mendelssohn. In dat opzicht is – tijdgenoot van Max Reger – misschien zelfs een beetje ouderwets. Norowiejski’s Méditation is geschreven voor harmonium.
De componist was trots op dit werk, maar desondanks raakte het kwijt. Maar het is teruggevonden en verschijnt nu voor het eerst op cd. Bij dit werk horen we voor het eerst de Physharmonica 8’, in volle glorie. Echte harmoniumklanken, heel fraai gespeeld en bespeeld door Wyrna. Ik werd er blij van.
Vanzelfsprekend
Dat de Sonate No. 16 van Josef Rheinberger het goed doet op dit orgel, spreekt eigenlijk vanzelf. De organist heeft het werk mooi uitgeregistreerd en laat in de eerste twee delen vooral veel verschillende zachte tot fluisterzachte klanken horen.
August Freyer (1803-1883) was een Poolse componist, lange tijd organist van een protestantse kerk in Warschau. Hij was bevriend met Adolf Hesse, wiens muziek bij promootte. Freyers Concert-Fantasia is een mengeling van de galante stijl en vroege romantiek en een vleugje Mozart.
Onvolprezen variatiekunst
Na de mooi uitgevoerde Vierde Sonate van Mendelssohn sluit Wyrwa zijn bespeling af met Max Regers variaties over het Engelse volkslied. Ik ben niet zo’n nationalist en ik word altijd onrustig in mijn ziel bij het horen van volksliederen. Ik hou van Reger, dus het beluisteren van de laatste track leverde mij veel gemengde gevoelens op.
Maar zet ik me daar overheen, dan hoor ik hoe Reger hier een staalkaart levert van zijn onvolprezen variatiekunst. Eigenlijk is dit werk gewoon een korte koraalfantasie met de twee belangrijkste ingrediënten van de Romantiek: emotioneel en virtuoos.
Emotionality & Virtuosity
Mendelssohn: Prelude and Fugue in C minor, Op. 37, No. 1; Sonata in C minor, Op. 65, No. 2; Sonata in B flat major, Op. 65, No. 4; Nowowiejski: Méditation; Rheinberger: Sonata No. 16 in G sharp minor, Op. 175; Freyer: Concert-Fantasia in F. Minor, Op. 1; Reger: Variations and Fugue on the English National Anthem.
Ireneusz Wyrwa, Mühlheisen-orgel (30/IIIP), St. Kasimir, Nowy S?cz (Polen)
DUX Recording Producers – DUX 1642; TT 69’03, opname 04/2018; booklet 40 p. EN, POL, DU; prijs € 19,99 | dux.pl
