Tot mijn schande moet ik bekennen dat deze cd mijn eerste kennismaking was met het Cuijkse orgel. Wat een gaaf instrument! Het heeft een heerlijk zuidelijk temperament, niet specifiek Frans, maar wel uitstekend geschikt voor de muziek van Couperin. En zeker ook geschikt voor andere Zuid-Europese muziek.
advertentie
Pieter Dirksen kende ik gelukkig al langer, zowel als een gewaardeerde muziekwetenschapper, maar ook als een vaardig speler. Deze keer kroop hij in de huid van François Couperin (1668-1733) door zijn Pièces d’Orgue op te nemen.
Wie zich verdiept in François Couperin raakt gefascineerd door een boeiend muzikaal leven. Je krijgt beetje het gevoel dat je met een Franse Bach te doen hebt. Onderdeel van een imposante muziekfamilie staat hij evenals Bach op een belangrijk kantelmoment in de muzikale doorontwikkeling van zijn tijd. Zijn nalatenschap voor orgel is beperkt, naast veel vocale en kamermuzikale muziek richtte hij zich vooral op het klavecimbel. Brahms verzorgde er ooit een integrale uitgave van.
Dirksen geeft in het booklet een lezenswaardige inleiding op de in 1690 gepubliceerde Pièces d’Orgue. Zijn eerste en enige opus voor orgel toont mooi hoe hij tussen twee werelden in zat. Met de eerste Messe staat hij nog volop in de 17de eeuw, de tweede cyclus is een sprong vooruit naar de verlichte 18de eeuw. Dat is best wel bijzonder voor een jonge Franse componist die op dat moment nog in de 17de eeuw leeft. In die zin liep hij voorop. Als je wilt weten hoe hij zich heeft ontwikkeld, moet je dus bij zijn uitgebreide klavecimbeloeuvre zijn waarin hij helemaal doorgroeit naar de galante rococo.
De kennis van Pieter Dirksen van de Europese orgelbarok is onovertroffen, weten we uit zijn vele publicaties. Dat blijkt ook nu weer. Hij laat hier ook zien dat hij een uitstekend organist is. Zorgvuldig uitgekristalliseerde registraties, mooi articulerend spel waarbij vooral zijn creativiteit rondom de versieringen opviel. Daarin bestaat het risico van overdaad en onrust, maar daar is hier in de verste verte geen sprake van. Er valt veel moois te horen op deze cd, zoals in het Benedictus van de eerste Messe, waar met Cromhorn en tremulant een fraai en devoot lied wordt neergezet. Wat een rust straalt het uit, en dat zonder dat het saai wordt. Integendeel!
Voor de opname zelf tekende Aart van der Waal. Die is, zoals we van hem gewend zijn, van hoog niveau en vooral gericht op een luisteraarspositie. Helaas was de cd-lengte ontoereikend voor de complete Pièces d’Orgue. Een Gesammtausgabe is deze cd daarmee strikt genomen niet. De ontbrekende Offertoire sur les grands jeux uit de tweede Messe is wel te beluisteren op Soundcloud.
In het booklet memoreert Dirksen het liturgische karakter en de alternatimpraktijk waarin de muziek afgewisseld dient te worden met gregoriaanse gezongen teksten. Bij deze uitvoering kiest hij ervoor om dat niet te doen. Hij had daarmee een dubbelaar kunnen maken waarop ook de Offertoire had gepast. Maar dat is dan ook het enige minpunt van deze uitgave.
Ben je fan van Franse barok dan is deze opname een must! Laat je doorgaans dit repertoire links liggen, dan zou ik toch maar een keer luisteren. Voor je het weet geniet je ervan!
François Couperin – Pièces d’Orgue, 1690
Messe à l’usage des paroisses; Messe pour les couvents
Pieter Dirksen, Severijn-orgel Sint-Martinuskerk Cuijk
Toccata Records – TRR99025; TT 81’27; opname 09/2019; booklet 20 p (/EN/FR/DU); Prijs € 18,50; toccata-records.nl
