Een recensie over een harmonium 4cd-box komt niet vaak voor, maar dan ook niet op een nieuwssite als ORGELNIEUWS. Toch is dit niet zo gek als je bedenkt dat steeds meer kerkorganisten in de ban raken van het harmonium. Er zijn dan ook al veel organisten die zo’n instrument in hun kerk hebben staan en gebruiken. Dit is een positieve zaak! Ook schreven bekende componisten van orgelwerken als César Franck, Louis Vierne, Alexandre Guilmant en Sigfrid Karg-Elert composities voor het harmonium.
advertentie
Het harmonium wordt afgedaan als stoffig, niet iets van deze tijd, het heeft de vreemdste bijnamen. U zult ze vast wel kennen … Een groot voorvechter voor het harmonium is de organist, maar ook harmoniumspeler, Dirk Luijmes. Hij is niet alleen organist van de Grote Kerk in Elst (Gld.), maar ook één van Nederlands grootste en bekendste promotors van het harmonium. Veel hedendaagse componisten hebben werken voor hem geschreven. Kleine werken op verzoek tot het grote First Harmonium concerto van Martijn Padding. Een concert voor harmonium en ensemble!
Voor mij ligt nu de 4cd-box met de titel Harmonium Atlas. Een doosje met een schitterende aquarel op de voorkant van George Hendrik Breitner (1867-1923) met de titel ‘Dame in atelier achter harmonium’. In het doosje vinden we vier kartonnen envelopjes met de cd’s en de vermelding van de te spelen werken. Ook vinden we er een fraai vormgegeven boekje (EN/NE, 26 blz.) met Luijmes’ uitleg over de keuze van de stukken, de instrumenten en het ontstaan van het harmonium.
Een minpuntje vind ik dat de instrumenten summier zijn afgebeeld. In ‘volle glorie’ was beter geweest. De composities staan niet in het boekje (alleen achter op het kartonnetje) en op het kartonnetje staat weer niet welk instrument voor welke compositie wordt gebruikt, dat staat weer in het boekje. Naar mijn idee had dat handiger gekund. Wél worden alle registers bij de betreffende instrumenten genoemd en wie de eigenaren zijn.
Er wordt zowel op druk- als op zuigwindinstrumenten gespeeld. Luijmes heeft voor de verschillende composities de instrumenten zorgvuldig uitgekozen. Zijn eigen ‘Rolls Royce’, de Mustel uit 1878 is het meest gebruikt. Maar ook (in volgorde van bouwjaar) een Trayser (1859), Debain (de uitvinder van het harmonium!,1868), Mason & Hamlin (1900), Mustel (1901), Stock (1920), Mustel (1925) en een Vestre (1952). Verder speelt Leo van Doeselaar op een Pleyel-vleugel (1858) mee in Prélude religieux uit de Petite Messe Solennelle van Rossini.
Er is alleen nog maar over de ‘buitenkant’ gesproken, we gaan nu naar de ‘binnenkant’. Vier volgespeelde cd’s (meer dan 70 minuten per schijfje!) met een keur aan composities uit vele landen. De titel van de box dekt de lading ten volle. Luijmes heeft een selectie gemaakt uit verschillende Europese landen én Amerika. In het boekje licht Luijmes toe hoe hij ertoe gekomen is om juist deze werken in te spelen.
Hij begint op cd 1 in Oost-Europa met composities van Janá?ek , Liszt e.a. en besluit elke cd met composities uit Frankrijk, toch wel de bakermat van het harmonium. Op cd 2 werken uit Duitsland, Oostenrijk, Spanje en Italië. Met het enige(!) werk dat Max Reger voor harmonium schreef, bekende werken van Karg-Elert en Rossini, maar ook onbekende werken van Czerny, Bruckner en Torres. Op de derde cd komen we in onze buurt met Belgische en Nederlandse componisten. Natuurlijk César Franck (Belg van geboorte), Lemmens en Jongen en van Nederlandse bodem Cor Kint, Henri Zagwijn en Jan Brandts-Buys. Op cd 4 eindigen we in Scandinavië (Nielsen en Sibelius) en dan naar de UK (Elgar en Wesley), USA (Arthur Bird) en Australië (Templeton Strong) om te besluiten met Guilmants fantastische Scherzo.
Om alle 82(!) composities te bespreken kost veel ruimte, maar is ook helemaal niet nodig. De aandacht en de precisie waarmee Dirk Luijmes speelt is algemeen bekend en ook op alle cd’s spat het speelplezier vanaf. De opnames zijn gemaakt door Jean van Cleef (C&M productions) die een grote pluim verdient. Harmoniums maken nu eenmaal bijgeluiden en elk geluidje hoor je. Registreren, trappen van de pedalen het hoort erbij. De meeste opnames zijn gemaakt in de Hervormde Kerk van Brummen met een vrij doge, direkte akoestiek. Van een enkele reeds eerder opgenomen opname wordt gebruik gemaakt. Allemaal keurig genoemd in het boekje.
Bij de presentatie van de box (23 februari 2019 in Amsterdam en 3 maart 2019 in Nijmegen) zei Luijmes dat een droom is uitgekomen. Een deel van de financiering is tot stand gekomen met crowdfunding, want een project als dit is eigenlijk onbetaalbaar. En dan te bedenken dat u voor maar € 39,95 (excl. verzendkosten) een schat aan harmoniummuziek binnenhaalt. Waar met heel veel liefde en kunstenaarschap aan is gewerkt. Van harte aanbevolen! Voor zowel de harmoniumliefhebber, als de organist, als de liefhebber van mooie muziek.
Harmonium Atlas – Dirk Luijmes
Instrumenten
Ph.J. Trayser & Co (Stuttgart) 1859 | Debain (Paris) 1867-68 | Victor Mustel (Paris) 1878 | Mason & Hamlin 1900 | Victor Mustel (Paris) 1901 | Carl Stock (Leipzig) ca. 1920 | Victor Mustel (Paris) 1925 | Vestre (Haramsoy Ålesund) 1952
Programma
CD 1 Bohemia/Moravia/ Slovakia Leoš Janá?ek – Jan Nepomuk Polášek – Ján Levolslav Bella 1843- 1936 Hungary Franz Liszt – Zoltán Kodály Russia, Lithuania Sergej Rachmaninoff – César Cui – Igor Stravinsky France (I) Georges Bizet – Louis Vierne
CD 2 Germany, Austria Sigfrid Karg-Elert – Max Reger – Carl Czerny – Josef Matthias Hauer – Bruckner Spain, Italy Joaquín Turina – Antonio López Almagro – Eduardo Torres – Gioachino Rossini France (II) Camille Saint-Saëns
CD 3 Belgium, The Netherlands César Franck – James Ensor – Jacques-Nicolas Lemmens – Joseph Jongen – Cor Kint – Henri Zagwijn – Jan Brandts Buys France (III) Hector Berlioz – Charles Tournemire
CD 4 Sweden, Denmark, Finland Bror Beckman – Carl Nielsen – Jean Sibelius United Kingdom, United States of America, Australia Samuel Wesley – Percy Graigner – Edward Elgar – Arthur Bird – George Templeton Strong France (IV) Charles-Valentin Alkan – Jules Massenet – Alexandre Guilmant
Quintone – Q1901, 4cd, booklet 28 p.EN/NE, prijs € 39,95 | dirkluijmes.nl of quintone.nl
