advertentie
Geen recensie-exemplaar ontvangen, toch een recensie. Als fan van de componist Helmut Walcha ben ik er namelijk erg blij mee dat zijn koraalvoorspelen nu voor het eerst integraal op cd verschijnen. Ik hoop van harte dat deze uitgave eraan bij mag dragen dat ze weer vaker ten gehore worden gebracht. De bladmuziek is weliswaar niet goedkoop, maar deze cd’s wel. Misschien kan het beluisteren ervan organisten over de streep trekken om Helmut Walcha weer op het repertoire te zetten.
De orgelmuziek uit de periode van de neobarok ontvangt een voorzichtige herwaardering. Het beste voorbeeld is uiteraard het cd-project Audite Nova van Gerben Mourik, die ook werken van Walcha heeft opgenomen. Toch bestaat nog altijd het vooroordeel dat in composities uit de neobarok de hernieuwde aandacht voor de ambachtelijke kant van het componeren ten koste is gegaan van de muzikale kant ervan. Is deze muziek niet vooral steriel en onpersoonlijk? Uiteraard valt er op die karikatuur wel wat af te dingen. In deze recensie moet ik me beperken tot Walcha. Ik zou hem willen typeren als de Heinrich Scheidemann van de neobarok. Hoe ambtelijk zijn composities ook mogen zijn, die ambachtelijkheid gaat gepaard met een grote Spielfreudichkeit. Alsof er door zijn contrapunt een glimlach schemert, die soms doorbreekt in een volle lach.
Een voorbeeld van zo’n koraalvoorspel met een glimlach is zijn bewerking van ‘Der Tag ist hin, mein Jesus bei mir bleibe’. Op het eerste gezicht lijkt deze bewerking aan alle stereotypen van de neobarok te voldoen: de stemvoeringen barsten van de canons en de begeleiding bestaat voor een groot deel uit parallelle kwarten. Maar door het construeren van canons in de secunde en het gebruik van chromatiek doet het geheel merkwaardig mystiek aan. Als de rook van een avondoffer die langzaam opstijgt. Fascinerend! Technisch trouwens ook niet eenvoudig, als je je houdt aan de aanwijzing dat je met je rechterhand op twee klavieren tegelijk moet spelen. Het lijkt wel Tournemire!
Een bewerking die me weer om andere redenen fascineert is die over ‘Mit Frieden zart zu dieser Fahrt’ (een paaslied waarvan de melodie verwant is aan de Geneefse Psalm 138). De eerste helft bestaat uit een geheel canonisch bicinium, dat technisch ook al niet eenvoudig is, vanwege het gebruik van decimesprongen (als in ‘Jesus Christus, unser Heiland’, uit de Grote Orgelmis van Bach). Dit tweestemmige deel vormt een afgerond geheel. Maar voor Walcha blijkbaar niet. Want op de slotnoot volgt een nieuwe inzet op het hoofdwerk, een maat later gevolgd door de cantus firmus in het pedaal. In dit tweede deel gaat Walcha helemaal los. Door het gebruik van triolen, sextolen en gepuncteerde zestienden swingt het stuk ineens de pan uit. Ongelooflijk!
Maar ik zou veel meer voorbeelden kunnen geven van bewerkingen die alle stereotypen over neobarok doorbreken. De meeste van die voorbeelden komen dan wel uit deel 2. Maar ook op deel 1 staan stukken die de moeite meer dan waard zijn. ‘Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen’ bijvoorbeeld. Het ostinaat in de bas, dat ontleend is aan de eerste melodieregel, geeft het stuk een indringend, zuchtend karakter. Of Walcha’s bewerking van ‘Ein feste Burg’. Een spetterend stuk over de originele melodie, zoals die in het Liedboek voor de Kerken staat. Wie geen zin heeft in de zoveelste stijlimitatie, zou dan ook dit stuk eens uit moeten proberen.
Kortom, aanschaffen deze beide cd’s (of anders in elk geval deel 2)! Het spel van Wolfgang Rübsam geeft in elk geval geen reden het niet te doen. Hij behandelt het werk van zijn leermeester met heel veel zorg. Keerzijde van die ‘gepflegte’ benadering is dat het soms wel wat strakker en wat vlotter had gemogen. In de genoemde bewerking van ‘Mit Frieden zart’ is dat bijvoorbeeld het geval. Alle mooie accentjes die Rübsam plaatst halen de vaart er wat uit. Maar dat is gelukkig niet over de hele linie zo. ‘Lobt Gott den Herrn, ihr Heiden al’ spettert zoals het hoort. Of neem het sprankelende bicinium bij ‘Von Himmel hoch’. Gespeeld met slechts één viervoets fluit. Maar wat voor fluit!
Ook het Brombaugh-orgel uit Springfield, Illinois, zou een goede reden kunnen zijn deze cd’s aan te schaffen. Ik heb al eens eerder geschreven dat wij wel kunnen menen dat de Nederlandse orgelbouw in de wereld op eenzame hoogte staat, maar wie wel eens wat over de grens luistert, kan beter weten. Op Naxos zijn meer van dat soort ontdekkingen te doen. Neem Julia Brown met Scheidemann en Buxtehude. En nu dus Rübsam met Walcha. [DAVID DE JONG]
Helmut Walcha – Chorale Preludes (1).
Wolfgang Rübsam, John Brombaugh Organ Opus 35, First Presbyterian Church, Springfield, Illinois.
Nun komm der Heiden Heiland; O Heiland, reiß die Himmel auf; Macht hoch die Tür; Mit Ernst, o Menschenkinder; Gelobet seist du, Jesu Christ; Den die Hirten lobten sehre; Fröhlich soll mein Herze springen; Zu Bethlehem geboren; Weicht ihr Berge, fallt ihr Hügel; Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen; Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort; Herr, nun selbst den Wagen halt; Ach Gott, vom Himmel sieh darein; Ein feste Burg ist unser Gott; Ach bleib bei uns, Herr Jesu Christ; Nun freut euch, lieben Christen g’mein; Es ist das Heil uns kommen her; Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ; Ist Gott für mich, so trete; Wer nur den lieben Gott läßt walten; Mitten wir im Leben sind; Wer weiß, wie nahe mir mein Ende; Mit Fried und Freud ich fahr dahin; Nun sich der Tag geendet hat; Morgenglanz der Ewigkeit.
Label: Naxos
Nummer: 8572910
Speelduur: 67’01
Booklet: 8 pagina’s (EN)
Prijs: € 8,00
Helmut Walcha – Chorale Preludes (2).
Wolfgang Rübsam, John Brombaugh Organ Opus 35, First Presbyterian Church, Springfield, Illinois.
Lobt Gott, ihr Christen alle gleich; Vom Himmel hoch da komm ich her; Herr Christ, der einig Gottes Sohn; O süsser Herre Jesu Christ; Gottes Sohn ist kommen; Wie schön leuchtet der Morgenstern; O Jesu Christe, wahres Licht; Lobt Gott den Herrn, ihr Heiden all; O Mensch, bewein dein Sünde groß; O armer Sünder; Jesu, dein Passion; Christ ist erstanden; Mit Freuden zart zu dieser Fahrt; Komm, Gott Schöpfer, heiliger Geist; Heiliger Geist, du Tröster mein; Such, wer da will, ein ander Ziel; Lobet den Herren, den mächtigen König der Ehren; Wenn wir in höchsten Nöten sein;Gott des Himmels und der Erden; Der Tag ist hin, mein Jesu, bei mir bleibe.
Label: Naxos
Nummer: 8572911
Speelduur: 59’21
Booklet: 8 pagina’s (EN)
Prijs: € 8,00
[button link=”http://www.orgelshop.nl/orgelnieuws” target=”_new” style=”large” title=”BESTELSERVICE”][/button]
© 2013 www.orgelnieuws.nl
