Jaren geleden maakte ik voor het eerst kennis met de roestbruine, hese en strijkende klank van het barokke Trost-orgel te Walterhausen door een cd van de grote Ewald Kooiman. Kooiman was getipt door Harald Vogel en hij was zeer onder de indruk van het grote barokorgel van Trost (het grootste barokorgel in Thüringen uit de tijd van Bach).
advertentie
In een interview wees Kooiman erop dat Bach op zijn beurt zeer onder de indruk was van het vergelijkbare Trost-orgel in Altenburg. Kooiman vond het meer dan aannemelijk dat Bach de Thüringer orgels dus bijzonder waardeerde en hij plaatste vraagtekens bij de orgels van Gottfried Silbermann als ideale instrumenten voor de muziek van Bach.
Het Trost-orgel in Waltershausen staat niet in een akoestisch riante ruimte en blijft daardoor ondanks de grootte wel iets kamermuzikaals houden. Het plenum met de tertsmixturen heeft een geweldige diepgang en zeggingskracht zonder vermoeiend te worden. Het grote Trost-orgel kent zalvende strijkers, zeer sprekende tongwerken en een potige 32′. Bijzonder is hoe melodisch de zachte pedaalstemmen klinken in triospel.
Ann-Helena Schlüter is een Zweeds-Duitse pianist, organist en componist. Zij komt uit een heel muzikale familie, heeft een brede opleiding bij tal van leraren genoten, won allerlei prijzen en heeft een internationale concertpraktijk.
Bijzonder indrukwekkend is al meteen de inzet van Bachs ‘Komm Heiliger Geist’. Schlüter heeft een programma opgesteld met als hoofdschotel muziek van Bach, gelardeerd met bijgerechten. Bijzonder dat Reincken en Scheidemann het ook zo goed doen op dit Midden-Duitse instrument. Bachs (?) overbekende Toccata in d wordt door Schlüter met verve neergezet. Aardig is dat het toch wel lukt om weer nieuwe accenten te leggen.
Schlüter is een groot muzikant die met grote overtuiging en zeggingskracht speelt. Tja, wat vind je van een Bach-vertolking? De een vindt Schlüters aanpak dynamisch, fris en levendig, voor de ander is het wellicht wat haastig en onrustig en je zou de open textuur van een delicaat non-legato kunnen missen – afhankelijk van je voorkeur.
Toen ik de cd uit Waltershausen vanaf een usb-stick in de auto draaide, volgde op Schlüter meteen Heiller. Anton Heiller: de remake van Vanguard Classics, recordings for the Connaisseur / The Bach Guild, in 1964 opgenomen op een Marcussen in Helsingborg. Heiller die beslist, voortvarend en met de onwrikbare zekerheid en metrische precisie van een Sviatoslav Richter inzette met de grote e-moll van Bach (‘The Wedge’). In de Fuga trok hij de horizontale Trompet 8′ erbij.
Met de grote authenticiteit van het Trost-orgel en de ronkende tekst daarover op het booklet van Schlüters cd (‘The Trost Organ of Waltershausen Stadtkirche in Thuringia is considered a reference instrument of the baroque period and thus offers an ideal and authentic opportunity to redicover the organ music of Johann Sebastian Bach and his predecessors’) voelde het beluisteren van Heiller op een Marcussen als guilty pleasure.
Schuldig? Nee hoor. Maar al te vaak hebben we gehoord hoe Bach en hoe barok ‘hoorde’. De authentieke politie bekeurde onverwijld bij muzikale misdragingen. Nu zijn die Midden-Duitse orgels onmiskenbaar ‘ganz wunderbar’. En de discussie over het ideale Bach-orgel zal wel nooit beslecht worden. Gelukkig maar. Je kunt immers diep ontroerd raken van een Bach-vertolking door Marcel Dupré of Daniel Roth op die imposante Cavaillé-Coll in de Saint Sulpice. Of door Heiller in Helsingborg. Of door Piet Kee of Pieter van Dijk op wat voor deze recensent het buiten kijf ultieme Bach-orgel is: het Van Hagerbeer/Schnitger-orgel van de Laurenskerk te Alkmaar. En mocht Bach zelf aan Silbermann of Trost de voorkeur hebben gegeven: Bach is nooit in Alkmaar geweest.
En voorts is Schlüters recital in Waltershausen prachtig hoor!
Holy Spirit
Bach: Komm Heiliger Geist BWV 651, Komm Heiliger Geist BWV 652, Sonate in d BWV 527, Toccata in d BWV 565, Pièce d’Orgue/ Fantasie in G BWV 572, Passacaglia in c BWV 582; Reincken: Fuga in g; Schlüter: Rapture; Scheidemann: Choral Heiliger Geist; Schlüter: Shades
Ann-Helena Schlüter, Trost-orgel, Stadtkirche Waltershausen, Thüringen, Duitsland
Audite – 97.801, TT 78’25, opname 04/2021, prijs € 7,49 – 20,99 (cd/mp3/wav/flac+surround) | audite.de
