Het Orgel Trio (HOT) bestaat uit Berry van Berkum (orgel), Steven Kamperman (klarinet) en Dion Nijland (contrabas). De groep heeft vorig jaar een cd opgenomen in de Utrechtse Nicolaikerk, waarbij beide Marcussen-orgels worden bespeeld in jazz op basis van de muziek van Sweelinck.
advertentie
Nu verwacht je bij zo’n jazzbezetting doorgaans slagwerk, maar de percussieve aanspraak van de orgels en de contrabas vullen dit ‘gat’ ruimschoots op. Verrassend goed verdraagt de strakke klank van Marcussen zich goed met een jazzachtige setting.
Hercomposities
In deze arrangementen, die HOT ergens ‘hercomposities’ noemt, worden elementen uit stukken van Jan Pieterszoon Sweelinck gekoppeld aan momenten van ‘geleide’ (in de zin van goed voorbereide) improvisatie. Je hoort aan alles dat de muzikanten de structuren en harmonische rijkdom van de zeventiende eeuw hebben getransformeerd naar muziek die zowel herkenbaar als verassend is.
Deze productie behoort voor mij tot de zeldzame opnamen, die ik in een keer uitgeluisterd heb; ieder werk maakt nieuwsgierig naar het volgende.
Eigen vorm
Iedere stuk heeft zijn eigen vorm: de gepeperde Pavana Hispanica, waarin simpelweg drie akkoorden worden gecombineerd met melodische elementen, uitlopend in een jazzy en swingende ‘standard’. Met slechts drie elementen wordt een indrukwekkend bouwwerk opgetrokken. De Pavana Lachrimae, giet als een gereïncarneerde Sweelinck de treurigheid in variatievorm, terwijl de eenzame klarinetpartij een van de hoogtepunten vormt.
De ‘nieuwe’ harmonieën doen nergens afbreuk aan de ‘oude’. Deze muzikanten weten heel goed wat de stilistische overeenkomsten – en verschillen – zijn tussen Sweelincks akkoorden en jazzstandards.
Een mooi aspect van deze opname is dat kennis van de originele werken niet vereist is, omdat de muzikale opbouw logisch en doordacht is. In die zin is deze cd voor iedereen aan te bevelen: zowel voor de liefhebber van oude muziek als voor de orgelliefhebber van muziek uit de negentiende en begin-twintigste eeuw die een Marcussen-orgel eigenlijk een ver-van-zijn-bedshow vindt.
Effectief
Nog twee werken verdienen vermelding: Malle Sijmen, een clowneske, maffe dans, en ‘Mein junges Leben’, waarin canonische elementen en de eindigheid van het leven door effectief gebruik van de ruimte en spookachtige momenten worden vormgegeven. Het is duidelijk merkbaar dat de muzikanten elkaar ruimte geven; er is geen enkel moment van egoïsme in de zin van ‘en nu is het mijn beurt!’.
Kortom: een topproductie van HOT, prachtig opgenomen met een mooie balans tussen ruimte en dictie.
Sweelinck – New jazz from the 17th century
Pavana Hispanica; Pavana Lachrimae; Ballo del Granduca; More Palantino; Engelsche Fortuyn I & II; Mein junges Leben hat ein End; Est-ce Mars (Valeur ajouté); Ick voer al over Rhijn; Onder een linde groen; Poolsche Dans; Sijmen
HOT (Het Orgel Trio): Berry van Berkum (Marcussen-orgels, Nicolaikerk, Utrecht), Steven Kamperman (klarinet) en Dion Nijland (contrabas)
ZenneZ Records – ZR2023031, TT 63’, release oktober 2023, prijs € 18,00 | zennezrecords.com, ook via streamingdiensten
