Benjamin Alard is alweer aanbeland bij de vierde cd-box van zijn integrale van de klavierwerken van Bach. De eerste drie uitgaven zijn hier ook al aan de orde geweest, dus over zijn sublieme spel is al genoeg gezegd. Nadat eerder zijn jeugdwerken en de Franse slag centraal hebben gestaan zijn nu de Italiaanse invloeden aan de beurt.
advertentie
Het aardige van Alard is dat hij niet alleen een uitstekend speler is, maar ook bij iedere uitgave wel zorgt voor een verrassing. Dit keer is dat omdat een een van het programma wordt gespeeld op een pedaalklavecimbel. Dat is redelijk uniek. Het ligt vast aan mijn opvoeding, maar het was mijn eerste kennismaking met het instrument.
Het pedaalclavichord, in de 17e eeuw een dankbaar studie-instrument, was mij wel bekend. Harald Vogel en Erik van Bruggen speelden er beiden al eens een Bach-cd mee vol. Uit de negentiende en het begin van de twintigste eeuw kennen we ook de piano met uitgebouwd pedaal. Schumann componeerde ervoor en Albert Schweitzer probeerde daar in de oerwouden zijn orgelspel op bij te houden.
Een pedaalvariant van het klavecimbel is zeker geen gemeengoed. Toch is een dergelijke uitgebouwd klavecimbel geen 21e eeuwse uitvinding. Integendeel, ondanks dat het instrument nooit breed in de belangstelling heeft gestaan, werd het in de achttiende eeuw zeker wel ingezet als kamermuziekinstrument. Ook Bach schijnt een exemplaar in zijn bezit gehad te hebben. In ieder geval werd in zijn nalatenschap gerept over een ‘Pedalwerk’, wat lijkt te duiden op een afzonderlijk klavecimbelpedaal.
Benjamin Alard speelt eveneens op een samengesteld instrument. Het is terecht dat hij in zijn toelichting een lans breekt voor het gebruik van huisinstrumenten. Alhoewel wij alle pedaliter werken doorgaans aan orgel toeschrijven is het niet ondenkbaar dat juist de concerto’s vooral in huiselijke kringen klonken, zowel voor studie als in kamermuzikale avondconcerten. En niet te vergeten, Bach musiceerde graag in Café Zimmermann, waar regelmatig een klavierinstrument naar toe gesleept werd, soms inclusief pedaal.
Wie wat dieper in de archieven duikt ziet dat Alard op deze cd geen primeur heeft. De legendarische E. Power Biggs nam 60 jaar geleden(!) al eens een LP op pedaalklavicimbel op. Ook de Leonhardt-leerling Douglas Amrine waagde zich ooit aan een opname. Maar daar bleef het wel bij. Alle reden om het instrument weer eens voor het voetlicht te halen.
Benjamin Alard speelt hier diverse concerto’s en twee keer een g-moll op (BWV 535 en 542). Heerlijke, heldere muziek waarbij je als organist toch anders naar deze muziek luistert. Het valt op dat je de zestienvoetsbasis nagenoeg niet waarneemt, terwijl dat bij het pedaalclavichord juist die unieke sound geeft. Je moet er echt even voor gaan zitten om het pedaal te kunnen onderscheiden. De contrasten tussen de beide manualen zijn beter waarneembaar.
De orgel-cd is evenals de vorige box opgenomen in Marmoutier. Naast een laatste concerto klinken een trio, de grote C-dur BWV 564 en een aantal koralen die deels onder apocriefe werken vallen. De link met Italië ben ik hier kwijt, evenals de programmatische opbouw. Daarvoor is de verzameling op deze cd te verschillend en beslaan ze ook een ruime scheppingsperiode van Bachs jonge jaren tot het moment dat hij als nestor in Leipzig neerstrijkt. Maar genieten blijft het wel. Gek genoeg ontbreekt in deze box de eendelige concerto BWV 595, één van mijn favorieten en toch echt wel Italiaans.
Johann Sebastian Bach
The Complete Works for Keyboard
Volume 4: Alla Veneziana | Concerti Italiani
Concerto’s BWV 592-594, 596, 972- 976, 978-980, Fantasia and Fugue A-minor BWV 944, Prelude and Fugue A-minor BWV 894, Prelude and Fugue g-minor BWV 535, Fugue g-minor BWV 542, Trio d-minor BWV 583, Toccata C-major BWV 564, Choralpreludes BWV 664, 694, 736, Anh 52, Anh 58, Ang 65, Anh 69
Benjamin Alard, André Silbermann-orgel (1710), Abbaye Saint-Étienne, Marmoutier (F); pedaalklavecimbel Philippe Humeau (1993) en Quentin Blumenroeder (2017); klavecimbel Mattia De Gand (Rome, 1702)
Harmonia Mundi – HMM 902460.62, 3cd, TT 3u17′, opnamen 05+09/2019 en 06/2020, € 22,99 | harmoniamundi.com of klik hier
