Weergaloos! Ik kan niet anders zeggen. Deel 5 van Benjamin Alards serie met al Bachs klavierwerken is een prachtige box geworden. Wat een zeggingskracht, wat een muzikaliteit!
advertentie
Alard is niet de man van de grote gebaren of de monumentaliteit. Maar in elk gespeeld stuk vertelt hij een boeiend verhaal, in de kleine details, met schitterend toucher, soms een smaakvol ongelijk weghalen van het slotakkoord of subtiele inégalité, maar evengoed met prachtige lange lijnen. Tot tranen geroerd was ik door Alards vertolking van Preludium en Fuga in a BWV 543. En het was de eerste keer dat ik de Toccata in F BWV 540 hoorde, zonder te denken dat dat stuk eigenlijk een beetje te lang is.
Bach voor toetsen
Benjamin Alard is bezig met een reuzenproject: hij neemt alle klaviermuziek van Johann Sebastian Bach op. Ook de eerdere delen zijn op ORGELNIEUWS besproken. Naast de orgelmuziek klinkt dus ook het klavecimbel, omdat dat voor Alard een klavecimbel met pedaal is, kun je nog meer discussiëren over de vraag welk stuk je op welk instrument zou moeten spelen. Deels is die discussie natuurlijk een beetje vruchteloos, omdat het vaak gaat om muziek voor toetsen.
Voor orgelfielen valt er van Alard wel wat te leren, Bachs orgelmuziek wordt in een bredere context geplaatst. Door een typisch orgelstuk op klavecimbel te spelen, hoor je dezelfde muzikale taal, maar met een net andere tongval. In deze box gebeurt dat bijvoorbeeld met de ‘Dorische’ Toccata (BWV 538) en de partita Sei gegrüsset, Jesu gütig (BWV 768).
In eerdere delen werd dat plaatsen in context nog versterkt, doordat Alard ook werken van Bachs tijdgenoten speelde, maar daarvoor was bij deze aflevering geen ruimte meer.
Buiten de gebaande paden
‘Het aardige van Alard is dat hij niet alleen een uitstekend speler is, maar bij iedere uitgave wel zorgt voor een verrassing’, schreef Martin Moree bij een vorige bespreking. De verrassing van deze box is dat Alard voor het eerst in de serie ook een clavichord bespeelt.
Een clavichord is een stuk kleiner dan een klavecimbel, en het geluid een stuk zachter. En belangrijker nog, als speler heb je met de toetsen een veel directer contact met de snaren. Middels een mooie ‘lofzang op het clavichord’ legt Benjamin Alard uit, dat dat ook een heel andere manier van musiceren vraagt. En dat alles maakt de klankhorizon van Bachs klavierwerken weer breder.
Naast het majestueuze, indrukwekkende orgel en het charmante klavecimbel is er ook de intieme sensualiteit van het clavichord. Alard verkent al die klankwerelden, om – zo schrijft hij zelf – in zijn project ook buiten de gebaande paden te kunnen treden. En hij neemt je mee in een wereld van overrompelende schoonheid.
Sneak preview
Verrassingen zijn er ook te verwachten bij volgende delen van de serie van Benjamin Alard. Speciaal voor de kopers van de cd’s is er een extra schijfje toegevoegd, niet te beluisteren op de streamingdiensten. Op de cd wat stukken die al op de verschenen albums staan, maar ook een indruk van wat er volgend jaar aankomt: het Orgelbüchlein, het Wohltemperierte Klavier 1, en (verrassing!) de ‘acht kleintjes’. Dat Benjamin Alard ook in de uitvoering diverse verrassingen in petto heeft, kan ik alvast beloven. Het eerst geplande deel gaat das Wohltemperierte Klavier I bevatten. Ik kan niet wachten.
Blumenroeder orgel
Op ORGELNIEUWS mogen tot slot een paar woorden over het gekozen orgel niet ontbreken. Opvallend genoeg kiest Alard voor een nieuw instrument, in 2009 gebouwd voor de protestantse kerk (temple) Foyer de l’Âme te Parijs. Bouwer is de firma Blumenroeder uit Haguenau, die zich specialiseert in kleine instrumenten uit Middeleeuwen en Renaissance. Het Parijse instrument is hun eerste grote kerkorgelproject. Het loont de moeite om een kijkje te nemen op hun artistiek vormgegeven website. Hier is ook nadere info over het bewuste orgel te vinden.
Benjamin Alard kiest een relatief klein orgel om de grote toccata’s van Bach op te spelen, maar het past perfect in de muzikale wereld die hij in deze opnamen oproept. Daarbij: Bachs instrument in de slotkapel van Weimar (de fameuze Himmelsburch) was van vergelijkbare omvang.
Johann Sebastian Bach
The Complete Works for Keyboard
Volume 5: Weimar 1708-1717 | Toccatas & Fugues
Cd 1 – Orgel: Toccata & Fuga in d BWV 565 en F BWV 540; Preludium & Fuga in C BWV 545a en a BWV 543a; Trio in d BWV 528 IIa; koraalvoorspelen Wo Gott der Herr nicht bei uns hält BWV 1128; Liebster Jesu, wir sind hier BWV 706, 730, 731; Jesu, meine Freude BWV 713; Christus der uns selig macht BWV 747; Herzlich tut mich verlangen BWV 727; Christ lag in Todesbanden BWV 695
Cd 2 – Klavecimbel: Toccata in c BWV 911, in fis BWV 910 en in d BWV 538; Preludium & Fuga in a BWV 536a; Fantasia & Fuga in a BWV 904; Partite diverse sopra Sei gegrüsset, Jesu güttig BWV 768
Cd 3 – Clavichord: Toccata in G BWV 916; Concerto in g BWV 985, in Bes BWV 982, in d BWV 987, in c BWV 981; Preludium & Fuga in a BWV 895; 8 Fughetta’s over kerstkoralen BWV 696-704. Passaggio-koralen Gelobet seist Du, Jesu Christu BWV 722; Lobt Gott , ihr Christen, allzugleich BWV 732; In dulci jubilo BWV 729; Vom Himmel hoch da komm ich her BWV 738a
Benjamin Alard: Blumenroeder-orgel (30/IIP), Temple du Foyer de l’âme, Parijs (cd 1), klavecimbel van Philippe Humeau, met pedaal van Blumenroeder (cd 2) en clavichord van Emile Jobin (cd 3)
Harmonia Mundi – HMM90246465, 3cd (+ bonus-cd), TT 64’36, 60’24 en 60’04, opnamen 04+09/2019 en 09/2020, booklet 51 p. FR/EN/DU, prijs € 22,99 | harmoniamundi.com
