Deze dubbel-cd is het derde deel van de vertolking van Bachs complete orgeloeuvre, waarmee James Johnstone in 2016 begon. Voor deze Britse klavecinist en organist, die bij o.a. Ton Koopman studeerde, is dat een van meer opnameprojecten, waar hij – als solist of als ensemblespeler – mee doende is. Tel daar nog de vele concerten die hij over de hele wereld geeft bij op, en het mag duidelijk zijn dat Johnstone een gevestigde reputatie in – vooral – de wereld van de oude muziek heeft.
advertentie
Voor de eerste twee delen van de Bach-cyclus koos Johnstone historische orgels uit in Scandinavië, respectievelijk het Wagner-orgel (reconstructie door Ahrend) in Trondheim en het Lorentz-orgel (reconstructie door Marcussen) in Roskilde. Het nu verschenen derde deel werd opgenomen in de Stiftskirche Sankt Georg in Grauhof bij Goslar.
Het in 1737 door Christoph Treutmann voltooide orgel (42/IIIP) biedt vrijwel alles wat een organist voor de uitvoering van Bach wensen: een klank met Gravität, een breed spectrum aan tongwerken, waaronder een Groß Posaunen Baß 32’, karakteristieke strijkers en fluiten, een stemming naar Bach/Kellner en zes spaanbalgen. Het wekt dan ook geen verbazing dat Marie-Claire Alain, Gerhard Weinberger, Jacques van Oortmerssen en Matteo Messori dit orgel ook al bespeelden voor hun Bach-integrale.
De achttien Leipziger koralen, de zes Schüblerkoralen en de canonische variaties op ‘Vom Himmel hoch, da komm’ ich her’ bieden Johnstone de gelegenheid om zich als eigentijds Bach-interpreet te laten horen. Wat mij betreft is hij daar volledig in geslaagd. Zijn spel kenmerkt zich evenzeer door beweging als door rust, door aandacht voor het detail en door gevoel voor de grote lijn. Soms verrast hij met een gekozen tempo, zoals in het Schüblerkoraal ‘Wer nur den lieben Gott lässt walten’. De registerkeuze in de begeleidende stemmen, een fraaie Quintadeen, zal Johnstone op het spoor gezet hebben naar dit relatief langzame tempo. De Quintadeen heeft een karakteristieke toonaanzet, die de speler als vanzelf de goede kant opstuurt. Ook in het erop volgende ‘Meine Seele erhebet den Herren’, met de Spitzflöte in de begeleidende stemmen, merk je dat hier een organist aan het werk is, die als het ware in dialoog is met het instrument dat hij bespeelt.
Zo benut Johnstone voluit de kansen om de rijkdom van het Treutmann-orgel in vele facetten te etaleren. Diverse plenumregistraties in de fantasie op ‘Komm, heiliger Geist’, ‘Komm, Gott, Schöpfer, heiliger Geist’ en het slot van de driedelige bewerking op ‘O Lamm Gottes, unschuldig’. Welgekozen trioregistraties in ‘Herr Jesu Christ, dich zu uns wend’ en in ‘Allein Gott in der Höh’ sei Ehr’, soloregisters in (o.a.) ‘Nun danket alle Gott’, ‘Schmücke dich’ en ‘Ach bleib bei uns, Herr Jesu Christ’. Speciale vermelding verdient de sonore pedaaltrompet in de laatste van de canonische variaties.
Het booklet bevat een informatieve beschrijving van de gespeelde werken, het bespeelde orgel en enkele foto’s. Een overzicht van de gebruikte registraties kan gedownload worden via jamesjohnstone.org, waar deze dubbel-cd ook besteld kan worden. Johnstone’s Bachspel getuigt van een sensibele muzikaliteit, eruditie en een op lange ervaring gestoeld inzicht.
J.S. Bach: Leipzig Chorales – Schübler Chorales – Canonic Variations
Leipzig Chorales, BWV 651-668; Schübler Chorales, BWV 645-650; Canonic Variations on “Vom Himmel hoch”, BWV 769.
James Johnstone, Treutmann-orgel (1737), Grauhof (D)
Metronome – MET CD 1096, 2CD, TT 61’43 + 66’03, booklet 16 p. EN, prijs € 19,99 | jamesjohnstone.org
