advertentie
Jean Sibelius – Songs. Jorma Hynninen, baritone; Kalevi Kiviniemi, organ; Laura Hynninen, harp; Marko Ylönen, cello
18 liederen
Nummer: FUGA-2964
Speelduur: 52’25”
Booklet: 18 pagina’s
Prijs: € 22,75 (spoedig verkrijgbaar)
Opname * * * * *
Uitvoering * * * * *
Liederen van Sibelius op Orgelnieuws.nl? Jazeker, dat kan, en ’t heeft een reden ook: de Finse concertorganist Kalevi Kiviniemi komt naar Nederland. Op uitnodiging van de Stichting Vox Humana concerteert Kiviniemi op donderdag 30 september in de Rotterdamse Laurenskerk. Het programma ziet er spectaculair uit: klik maar eens op de banner hiernaast. Wie, om alvast in de stemming te komen, gaat zoeken op YouTube, krijgt Kiviniemi vooral te zien als een vingervlugge virtuoos die effectrijk improviseert. Dat hij ook heel smaakvol kan begeleiden, horen we op een cd met liederen van Jean Sibelius (1865-1957) die verscheen op het Finse label Fuga.
Sibelius maakte vooral naam als componist van grootschalige symfonische orkestwerken. Toch heeft hij –binnen een afgebakende periode van 27 jaar- bijna 150 vocale stukken geschreven. Niet allemaal meesterwerken, maar er zitten ettelijke pareltjes tussen. Naast liederen met pianobegeleiding vinden we ook enkele orkestliederen. Eenvoudige volksliedachtige melodieën ontbreken niet, maar zijn sterk in de minderheid: vaak hanteert Sibelius een declamatorische stijl, waarin je als luisteraar merkt dat er een spannend verhaal wordt verteld, ook al versta je geen woord van de tekst. Want dat is ongetwijfeld de reden dat we de liederen van Sibelius zo weinig horen: de teksten zijn vrijwel allemaal in het Zweeds of Fins, en die talen vormen voor zangers uit andere taalgebieden een grote hindernis. Vertalen naar een makkelijker zingbare taal is meestal ook geen optie: het spreekwoord zegt niet geheel ten onrechte “vertalen is verraden”.
En nu ligt er dus een cd met achttien liederen van Sibelius waarvan de oorspronkelijke piano- of orkestbegeleiding is vertaald naar het orgel. Waarmee meteen is aangetoond dat vertalen niet per definitie verraden hoeft te zijn: het klinkend resultaat is in de meeste gevallen heel overtuigend. Kalevi Kiviniemi bespeelt het orgel van Lippävirta Kirko, een instrument waarvan in het booklet geen details worden vermeld. Met dank aan de orgeldatabase van Piet Bron weet ik nu dat het gaat om een drieklaviers orgel met 45 stemmen, in 1989 gebouwd door Kangasala. Een orgel met warm klinkende grondstemmen, dynamisch heel wendbaar, in een ruimte die niet echt galmt maar waarin muziek toch prima gedijt. Soms werken ook nog een harp en/of een cello mee. De minst overtuigende momenten betreffen passages waarin zangstem, cello en orgelpedaal dezelfde noten hebben (“Lastu lainehilla”) of waarin orgel en harp elkaar alleen maar verdubbelen (“Kolme sokeaa sisarta”): daar had de arrangeur –wie dat dan ook geweest moge zijn- wel iets méér van kunnen maken.
Voor de vocale solist zijn de liederen van Sibelius gewoon topsport: de eisen die de componist stelt aan de stem zijn niet gering. Enorme sprongen, soms zelfs binnen één woord, zijn geen uitzondering. De dramatiek wordt in menig lied zo hoog opgevoerd dat we ons in de opera wanen. Luister maar eens naar track 4 van deze cd: “Svarta rosor”: dat brengt je als luisteraar op het puntje van je stoel! Jorma Hynninen is de baritonsolist in deze opname. Hij werkt al jaren samen met organist Kiviniemi, ze maakten gezamenlijke tournees naar Japan – dus ze ze zijn wel aan elkaar gewaagd. Soms spant het erom, want de organist deinst er niet voor terug om op dramatische hoogtepunten het volle orgel in te zetten tegenover die ene bariton. Maar Hynninen laat zich niet wegspelen, de man is gezegend met een geweldige stem die –vooral in het hoge register- een imposant volume kan produceren. In het middengebied kan die stem echter ook heel warm, kleurrijk en expressief klinken. Een voortreffelijk pleitbezorger voor de muziek van Sibelius, deze Hynninen.
Op de cover kijkt Sibelius met een Hitchcock-achtige blik de donkere wereld in. Dat zal ongetwijfeld te maken hebben met “Illalle”, het lied dat als titel van de cd fungeert. ‘t Schijnt een loflied op de schemering te zijn, maar mijn Fins is niet meer wat het geweest is, dus ik moet u de vertaling schuldig blijven.
Als instrumentaal intermezzo worden de twee stukken voor viool en orkest opus 77 van Sibelius uitgevoerd, nu met cello en orgel, terwijl in het eerste stuk (met een speelduur van 5’10” het langste stuk op de cd) ook de harp meewerkt. Mooi – en na al dat vocale geweld eigenlijk ook wel heel welkom. Want eerlijk is eerlijk, ’t is wel heftig, die liedkunst van Sibelius! Nuttigen in kleine porties, zou ik zeggen: dan valt er veel te genieten!
In de Laurens speelt Kiviniemi ook muziek van Sibelius, maar dan zonder zangsolist: zijn concertprogramma voor 30 september eindigt met een transcriptie van “Finlandia”. [DICK SANDERMAN]
© 2010 www.orgelnieuws.nl
