Eeuwenlang is er naar hartenlust gecomponeerd, en het is dan onvermijdelijk dat je je bij sommige werken afvraagt ‘Zijn dit er nu dertien in een dozijn of voegen deze composities werkelijk iets toe?’ Bij de muziek van Johann Speth (1664 – na 1719) kun je een zo’n vraagteken zetten. Zuid-Duitse orgelmuziek is er immers al genoeg. Hoe onderscheidend is Speth dan?
advertentie
Wat zijn oeuvre betreft, ben je overigens snel klaar. Een jaar na zijn benoeming tot organist in Augsburg publiceerde hij zijn Ars Magna Consoni et Dissoni (1693). Het is een verzameling van tien toccata’s, drievariatiereeksen en Magnificat cycli. Dat was het dan.
Er lijkt niet veel belangstelling voor te zijn geweest. Johann Gottfried Walther had blijkbaar niet veel op met deze verzameling. In zijn Musicalisches Lexikon (1732) deed hij het werk af met de korte opmerking dat Speth slechts de verzamelaar was. Latere musicologen weerspreken dat overigens.
Bloemenveld
Hoe je het ook bekijkt, Speth hanteert niet echt een eigen idioom. Met zijn toccata’s leunt hij tegen Georg Muffat en bij de magnificats lijkt hij met een schuin oog naar Johann Kasper Kerll te hebben gekeken. Nou ja, er zijn slechtere voorbeelden, en met deze bagage was hij in staat om ons een boeiende collectie na te laten. Muziek die over het algemeen wat minder diepgravend is dan Muffat en Kerll, maar die vooral goed in het gehoor ligt. Blijkbaar was dat laatste ook zijn bedoeling, want in het voorwoord geeft hij mee dat hij galante muziek heeft willen schrijven en de toccata’s voor hem een ‘musicalisches Blumen Feld’ zijn. De toon is gezet!
Reconstructie
De Italiaanse organiste Chiara Minali heeft deze collectie recentelijk opgenomen op het orgel van de Santa Maria Assunta in Calvese. In deze Noord Italiaanse-plaats staat een nieuw instrument van Dell’Orto & Lanzini, als reconstructie van een orgel dat Jospeh Balthasar Humpel in 1731 bouwde. Een aangenaam klinkend instrument, op Zuid-Duitse leest geschoeid.
Minali benut veel registratiemogelijkheden, waarbij onder meer de helderheid van het kleine plenum met de Zimbel opvalt, evenals de zeer introvert geïntoneerde Dulzian. Haar spel is verzorgd, niet gehaast, en terughoudend als het gaat om versieringen, maar dat maakt haar spel zeker niet saai!
Voor de magnificat-cycli heeft zij de hulp ingeroepen van collega-organiste Letizia Butterin die de lofzang zingt. Immers, het lied zelf behoort centraal te staan en het orgel is slechts het voertuig om het magnificat kleur te geven.
Kleuring
Ondanks dat Speth knipoogt naar oudere tijdgenoten en technisch geen hoge eisen stelt is het een boeiende bundel muziek die het waard is om onder de aandacht gebracht te worden. Samen met de kleuring die Chiara Minali eraan geeft, vormt deze opname een leuke dubbelaar!
Johann Speth – Ars Magna Consoni et Dissoni – Music for Organ
10 toccata’s, 3 partita’s, 8 magnificat-cycli
Brilliant Classics -96097, 2CD, TT 114,12, opname 08/2021, prijs EUR 12,99 (ook streaming) | brilliantclassics.com
Chiara Minali, Dell’Orto & Lanzini-orgel (2011), Santa Maria Assunta, Cavalese (I); Letizia Butterin (gregoriaanse zang)
