Een Dureco-plaatje met op de ene kant de Toccata van Th. Dubois en op de andere kant de Toccata van Jos. Callaerts. Gespeeld door Feike Asma in de Martinikerk te Bolsward. Grappig om te bedenken hoe blij een liefhebber in de 50-er jaren moet zijn geweest met slechts twee Toccata’s op een klein plaatje. Een belevenis: Asma in Bolsward gevangen in vinyl.
advertentie
En nu, decennia later: ruim 80 minuten Callaerts op een daartoe geëigend orgel, foutloos gespeeld en indrukwekkend vastgelegd door het prestigieuze label Aeolus Music. En ook nog eens gestoken in een fraai klaphoesje dat toch weer doet denken aan een grammofoonhoes.
Peter Van de Velde speelde de eerste plaat na de grondige restauratie van het Antwerpse Schyven-orgel in met werk van Joseph Callaerts (1830-1901). Callaerts was de eerste ‘titulaire’ van dit instrument. Het werk van Callaerts is geschreven voor dit orgel.
Het Pierre Schyven-orgel is een bijzonder instrument. De gedegen restauratie (2014-2017) heeft het orgel stralend als een Phoenix doen herrijzen – gelukkig niet uit de as, maar wel uit het stoffigheid en dofheid van ouderdom èn onvolkomenheden die er sinds de bouw waren. Pijpen, ja zelfs hele delen van het orgel zijn verplaatst en er is een al bij het ontwerp voorgenomen magazijnbalg bijgeplaatst. Het orgel straalt en raakt de gigantische ruimte van de Onze Lieve Vrouwe Kathedraal nu tot in alle kieren.
Het is beslist geen Cavaillé-Coll, maar ja, wat wel? Het is een Europees instrument met vooral Franse, maar toch ook Duitse en zelfs Engelse invloeden. Het orgel kent een bijzondere fijnzinnigheid en mystiek. Het Schyven-orgel staat nog veel verder van een barok klankconcept af dan welke Cavaillé-Coll ook. De instrumenten van Cavaillé-Coll zijn dan toch belijnder, meer uitgesproken qua klank, karakteristieker in de individuele registers.
Het Schijven-orgel is groots in die ruisende symfonische stroom die door de Kathedraal golft en in de verstilde poëzie van bijvoorbeeld de strijkers. In Toulouse (St. Sernin) kun je nog wel prachtig een werk als Dialogue (1696!) van Marchand opnemen; in Antwerpen toch nauwelijks. Maar er is veel repertoire dat juist in Antwerpen weer geweldig tot zijn recht komt. Ik ben benieuwd naar Reger, of Elgar – en wat te denken van avant-garde muziek op het Schyven-orgel?
De werken van Callaerts (die een tijdgenoot van Franck was) zijn aantrekkelijk en zeer onderhoudend. Delen waarin Callaerts uitpakt worden in de lezenswaardige teksten van Peter Van de Velde en Stefan Verberckmoes een en andermaal in kostelijk Vlaams ‘vinnig’ genoemd.
Het zwaartepunt van de cd ligt bij de Symphonie pastorale pour Orgue Op. Posth. (1893), een werk dat dus na de dood van de componist in losse delen en niet compleet is uitgegeven, maar gelukkig hier wel in zijn geheel is opgenomen. Het is bijzonder prijzenswaardig dat het werk van Callaerts op cd is vastgelegd, maar zeker met deze Symphonie pastorale, die een brug slaat tussen klassieker negentiende-eeuws werk uit Vlaanderen en de twintigste-eeuwse kunst, kunnen we blij zijn.
De titulaire van de schitterende O.L.V.-kathedraal van Antwerpen is te feliciteren met zijn kostbare en kostelijke instrument. Een uniek monument in de Europese orgelcultuur en zeer geëigend voor de Vlaamse orgelkunst, waarvan we graag nog meer horen! Van der Velde is een toonkunstenaar van formaat die ook bij het uitvoeren van Callaerts op een doordachte en muzikale wijze dienstbaar wil zijn aan de muziek.
Alweer een voortreffelijke productie van Aeolus; artistiek hoogstaand, smaakvol en bekoorlijk. Een schone schijf van de schone Schyven.
Joseph Callaerts – Organ Works
Peter Van de Velde, Piere Schyven Organ (1891, Our Lady’s Cathedral | Antwerp
Toccata Op. 29, Elegie Op. 31/10, Canzona Op. 21/5, Symphonie pastorale pour orgue Op. posth. (1893), Scherzo Op. 31/12, Larghetto (after Wolfgang Amadeus Mozart’s Clarinet Quintet KV 581), Première Sonate pour orgue en ut mineur, Adoration Op. 21/4, Plechtige Optocht (after Peter Benoit’s Oratorio ‘Drama Christi’), Toccata Final Op. 23
Aeolus – AE 11151, SACD, TT 81’19, booklet 32 p. EN/DU/NE/FR, € 18,99 | aeolus-music.com
