De directeur op de school waar ik werkte was die ene keer extra nerveus tijdens het inspectiebezoek. Meneer de inspecteur zou een les bezoeken bij een collega wiens pedagogische vaardigheden nooit helemaal goed uit de verf waren gekomen. Na het lesbezoek vroeg de directeur direct hoe de inspecteur het had gevonden. Zijn antwoord vergeet ik nooit: ‘Ach, meneer, iedere school heeft zijn gek.’
advertentie
In de orgelwereld hebben we daar net zo goed mee te maken en dan denk ik niet alleen aan de persoon die op de orgelbank plaatsneemt, maar ook aan sommige instrumenten. Nog hoor ik Bram Beekman in Hasselt zeggen, voor het concert, dat hij die Knol maar een merkwaardig paard vond en zo zijn er meer voorbeelden te noemen.
Over Het Kanaal kunnen ze er ook wat van. Wat moeten we met het beroemde instrument van Walker in Metropolitan Cathedral in Liverpool, dat nu wordt gereviseerd? En neem het instrument in Gloucester. Je verwacht, de orgelkast aanschouwend, een klassiek orgel, maar je hoort al snel dat de voormalige titularis een zwak had voor het orgel van de Notre-Dame uit de tijd van Cochereau.
En diezelfde David Briggs speelde ooit ook in Blackburn Cathedral, dat de beschikking had over een heuse Cavaillé-Coll, maar het verminkte pijpwerk bleek onbruikbaar toen – opnieuw – Walker er een opmerkelijk instrument plaatste.
En zoals het vaak gaat met buitenbeentjes, of je geniet ervan, of je kunt ze niet luchten of zien. Dat zien vraagt in Blackburn om enig incasseringsvermogen, want het kleurrijke orgel lijkt zo op wat galerijen te zijn gekwakt. Verder beschikt het orgel over digitale pedaalstemmen, dus menig purist weet dan al voldoende …
Voor wie nooit in Blackburn was, bestonden er voldoende geluidsdragers met koor en orgel, waarbij Briggs vaak de bespeler was. Dat laatste is zo beroerd niet, want de man – hij deed dit jaar Rotterdam nog aan – weet wat kleuren is en als improvisator kun je op zo’n orgel je ei wel kwijt.
Aan deze schijfjes van Priory hield ik altijd de herinnering over dat het orgel indruk maakte, in de akoestisch aangename omstandigheden, maar dat je uiteindelijk alleen een wat brutaal orgel overhield met een ronkende 32’. In Liverpool mis je ook dat ‘midden’.
Regent weet met deze opname van het vijftigjarige orgel waar het de mosterd moet halen. Je blijft luisteren naar een ‘apart’ instrument, maar het klopt en mengt beter dan dat wat ik me van vroeger herinner.
Het is de huidige Director of Music John Robinson die ons dit instrument voorschotelt met een alles behalve standaard programma dat hij in het booklet duidelijk verantwoordt.
Jonathan Harvey vond inspiratie voor zijn Laus Deo in een droom. Wel, de luisteraar zit in ieder geval direct rechtop in bed, want eigentijdse, soms aan Messiaen denkende, klanken stuiteren als het ware door de kerk, alsof de lofprijzing alle hoeken en gaten van de kerk gezien moet hebben. Muziek die bijzonder goed past bij dit instrument, in deze ruimte. Ga er maar voor zitten!
Met de Introduction, Toccata and Fugue van Francis Pott belanden we nog steeds niet in zoete tonen, maar omdat dit werk doordrongen is van een vette knipoog naar de neobarok en in haar virtuositeit desalniettemin gestructureerd blijft, ligt het wat gemakkelijker in het gehoor dan de eerste track van deze cd. Ik begrijp de link die wordt gelegd met Maurice Duruflé in de toelichting, zeker bij de fuga, maar deze compositie deed mij niet minder denken aan tijdgenoten die we bij onze Oosterburen aantreffen.
En – ja! – het slotakkoord herkent u direct! Dat de maker van dat beroemde orgelwerk postuum een hommage van Duruflé cadeau kreeg, is terecht en het werd een indrukwekkende bijdrage aan de orgelliteratuur.
In de variatiereeks Regent Square voor pedaal, van John Bertalot, hebben we met een beroemd kerklied (Ere zij aan God de Vader) te maken. Het is evenwel een muziekwerk dat regelmatig een glimlach op het gezicht tovert. Misschien niet bij de bespeler, want het vraagt technisch nogal wat om er zonder kleerscheuren vanaf te komen. Robinson kan heerlijk spelen met de vele facetten van dit helder getinte instrument. In vroeger tijden zou je bij Herman van Vliet een werk als dit, dat speciaal werd gecomponeerd na de uitbreiding van het pedaal, op het programma kunnen verwachten. Wie de Paganini-variaties van Thalben-Ball kent, zal regelmatig een aha-erlebnis ondervinden. De cimbelster krijgt enige spreektijd aan het slot van deze aardige variatiereeks. Niet meer dan een amuse, edoch amusant.
Lijkt de orgelsonate na de symfonieën van Widor en Vierne zijn langste tijd te hebben gehad, in Groot- Brittannië trekken ze zich daar in de vorige eeuw niets van aan. Of het nu Elgar is, of Bairstow, ze weten wel raad met deze wijze van componeren en Percy Whitlock vormt daarop geen uitzondering.
Wat de sublieme ‘Whitlock’ van John Scott op het label Hyperion onder meer bewijst, is dat die Britse muziek niet altijd het beste uit de verf komt op de aldaar beroemde instrumenten van bijvoorbeeld Willis en Harrison & Harrison. Je verwacht bij deze muziek die warme wollige deken, maar de tintelingen van St. Paul’s en de verschillende aansprekende stemmen van Walker geven de sonate van Whitlock veel meer glans.
Robinson zet dit monumentale werk van Whitlock net iets vlotter neer dan Scott, maar dat doet aan de muziek geen afbreuk. Er klinkt blijdschap en speelplezier in deze uitvoering en dat is een groot goed. Deze muziek vraagt om een pianist. Robinson voelt dat aan, maar blijft voor ogen houden waarvoor het werk werd gecomponeerd. En zo kunnen de oogjes aan het slot weer dicht en leggen we ons hoofd te rusten in de zachte kussens van de Walker in Blackburn.
Een prachtige taart voor een jarig orgel. Een bijzonder instrument dat, met de woorden van een reclameslogan, een beetje vreemd is, maar wel lekker.
LAUS DEO | Celebrating 50 years of Blackburn Cathedral Organ
Harvey: Laus Deo; Pott: Introduction, Toccata and Fugue; Bertalot: Variations for Pedals on Regent Square; Whitlock: Sonata in C Minor
John Robinson, Walker/Wood-orgel (1969/2002), Blackburn Cathedral (GB)
Regent Records – REGCD 561, TT 68’22, booklet 16 p. (EN), opname 05/2021, prijs £ 12,77 | regent-records.co.uk
