Maar liefst drie tot de rand toe gevulde cd’s met ruim vier uur ultiem luistergenot: ziedaar het tiende en laatste deel van Pieter van Dijks ‘integrale Bach’. Dit deel is gewijd aan alternatieve versies van composities die al op eerdere delen van deze reeks te beluisteren zijn.
advertentie
De vroege versies van de achttien Leipziger koralen vormt daarvan het hoofdbestanddeel. Het was Bachs leerling Johann Tobias Krebs die deze stukken kopieerde. Maar ook van Krebs’ andere leraar, Johann Gottfried Walther, en van zijn zoon Johann Ludwig Krebs zijn in dit manuscript kopieën te vinden.
Latere versies
Deze opname bevat bovendien de latere versies van de Canzona BWV 588, het Pièce d’Orgue BWV 572 en de Passacaglia BWV 582, plus nog allerlei stukken die als apocrief te boek staan. Daaronder een Concerto in Es BWV 597, meer een charmant trio, en een vierstemmige bewerking op ‘Befiehl du deine Wege’ (Emans 36), mogelijk van de hand van een zekere Leonard Scholz uit Neurenberg, een fanatiek verzamelaar van Bach-manuscripten.
Van twee door Bach helaas niet voltooide stukken nam Pieter van Dijk een door anderen voltooide versie op. Wim Diepenhorst componeerde de missende maten van de Fantasia in C BWV 573. Andreas Fischer uit Hamburg maakte een omvangrijke tripelfuga, gebaseerd op het fragment in c-mineur, BWV 562a, die ook in druk is verschenen. Het is een geweldig mooie en monumentale fuga, die aan de ‘dorische’ fuga BWV 538 herinnert.
Toporgels
Pieter van Dijk koos voor dit deel twee toporgels uit Bachs tijd. De ‘achttien koralen’ werden in Noorwegen opgenomen. Het orgel van de Dom van Trondheim is in 1741 gebouwd door Joachim Wagner, een van de leidende orgelbouwers in Midden-Duitsland in Bachs tijd. De overige stukken worden op het Schnitger-orgel in Alkmaar gespeeld.
Met dit album is Van Dijks enorme project voltooid. Om het met Haydns Die Schöpfung te zeggen: ‘Vollendet ist das grosse Werk’, al lukte het niet in zes dagen. 21 (!) cd’s omvat het met 28 uur muziek en het is daarmee de meest complete integrale Bach ooit. De opnamen strekten zich uit over een periode van ruim vijf jaar, van 2017 tot 2022.
Aantrekkelijk is de keuze van de orgels: de helft op het onvolprezen Alkmaarse orgel, de andere helft op een welgekozen selectie van Midden-Europese barokorgels uit Bachs tijd. Die werden gevonden in Purmerend, Bolsward, Harlingen, Freiberg, Ponitz, Hamburg, Lübeck en Trondheim.
Grote indruk
De begeleidende documentatie is bijzonder verzorgd: korte, maar altijd relevante toelichtingen op ieder stuk muziek, uitvoerige informatie over de orgels en de gebruikte registraties en natuurlijk ook over Pieter van Dijk. Zijn spel maakt grote indruk. Het is technisch soeverein, kleurrijk in registraties en ornamentiek, duidelijk in het weergeven van structuur en altijd boeiend.
Belangrijk is ook dat aan dit fraaie resultaat grondige research voorafging, namelijk bestudering en vergelijking van manuscripten en gebruik van de meest recente wetenschappelijke edities van de muziek.
Uitstekend
De uitstekende kwaliteit van de opname van Daniël van Horssen doet de rest. Een in alle opzichten geslaagde productie, waar een welgemeende felicitatie op zijn plaats is.
Pieter van Dijk – Bach Complete Organ Works 10 – Alternative versions
Pieter van Dijk, Wagner-orgel, Nidaros Domkirke, Trondheim (N) en Van Hagerbeer/Schnitger-orgel, Grote Kerk, Alkmaar
DMP-records – DVH 140448, 3cd, TT 242’50, booklet: 32 p. (EN), prijs € 40,00 | dmp-records.nl (De complete serie (21 cd’s in 10 volumes) is ook als box verkrijgbaar voor € 210,00)
LEES OOK de recensies van deel 1 en 2, deel 4, deel 6, deel 7, deel 8 en deel 9 van Pieter van Dijks Bach-integrale.
