Naast alle zorgen die deze tijd met zich meebrengen zijn er ook lichtpuntjes, zoals de mogelijkheid om meer muziek te beluisteren en te herluisteren. Toen ik deze cd voor het eerst draaide heb ik hem direct nog maar een paar keer afgeluisterd. Het verveelde niet en geeft je gelijk de gelegenheid je goed in te leven in het verhaal wat Domenico Severin wil vertellen. En dat is best een boeiend en in ieder geval een leuk verhaal.
advertentie
Severin is de uitdaging aangegaan om een cd in te spelen met eigentijdse Italiaanse muziek. Nu ben ik geen expert op het gebied van moderne Italiaanse orgelliteratuur, maar mij zijn geen vergelijkbare producties bekend. Daarnaast blijkt uit de inventarisatie van Beckmann dat de hedendaagse Italiaanse orgelwereld ook niet erg omvangrijk is.
Deze cd is dus een redelijk unicum. Dominico Severin heeft dit project serieus aangepakt. Het is niet zomaar een verzameling 21e-eeuwse orgelliteratuur, maar voor een deel zijn de werken gecomponeerd in opdracht van hem of in de afgelopen jaren aan hem opgedragen.
Een boeiend palet aan Italiaanse creativiteit
De oudste compositie is uit 2003, de rest is ontstaan tussen 2012 en 2018. De oudste componist is 65, de overigen vallen in de leeftijdscategorie 43 tot 53 jaar. Een mooie midlife-selectie dus! Daarmee is het overigens geen eenheidsworst, voor elk is er wat wils. Van een spetterende toccata tot een verstilde schildering, alles is in deze selectie te vinden.
Bijzonder fraai is de Messa d’organo van Lorenzo Benoldi. Het is niet duidelijk waarom deze de titel ‘mis’ meekrijgt als de delen bestaan uit een prelude, tierce en taille en een toccata. Of er moeten onderhuids nog liturgische componenten in zitten die ik niet kon ontdekken.
Boeiend zijn de diverse retorische bijdragen, waarbij vooral in La Luce, da Veglia pasquale van Federico Borsari het ontwaken op de paasmorgen mij trof. Wellicht ben ik teveel calvinist door vooral het Jubilant Präludium van Grimoaldo Macchia frequent te herluisteren, een feestelijke introïtus gebaseerd op ons bekende koraal ‘Lof zij de Heer’. Het programma wordt afgesloten met een creatie van de speelman zelf: een aantal variaties op een kyrië. Alle werken worden beknopt maar doeltreffend toegelicht.
De 21e eeuw: muzikaal op zijn retour?
Deze cd nodigde mij uit om naast het beluisteren van de fraaie muziek vooral te mijmeren over wat deze nieuwe eeuw ons muzikaal brengt. Al luisterend moest ik denken aan Adriaan Engels, die als organist, componist en docent mede vorming heeft gegeven aan de orgelgeneratie van de twintigste eeuw. Hij ontwikkelde zich in een tijd die van wollige romantiek naar ingewikkelde clusters ging. Hij observeerde en ging bedaard zijn weg.
Op zijn tachtigste (nu alweer ruim dertig jaar geleden) blikte hij terug en stelde ‘de hele cultuur lijkt op zijn retour, alles is ongeveer wel gezegd’. Het lijkt erop dat deze nestor gelijk had. Deze Italiaanse bloemlezing laat zien dat ook tijd nog vol gezonde creativiteit is, maar de vernieuwing lijkt weg. We leunen vooral op een rijke orgeltraditie waarin vervolgens ‘de stukjes op hun plaats lijken te vallen’. Prima toch! En is daarmee deze bloemlezing ook niet maatgevend voor de brede westerse orgelcultuur?
Een kei van een organist en een dijk van een orgel
Voor wie Italiaans-Franse Domenico Severin een beetje heeft gevolgd is verdere aanbeveling niet nodig. Een vaardig speler die graag de breedte van de orgelliteratuur op zijn lessenaar heeft staan en dan goed in de diverse huiden weet te kruipen. Ook deze keer bewijst hij dat weer. Met veel zorgvuldigheid en muzikaliteit brengt hij de nieuwe Italiaanse orgelwereld voor het voetlicht. Ik kan mij indenken dat veel componisten zich geen betere interpreet wensen. Naast de vertolking van de composities zelf zorgt Severin er ook voor dat er een mooie synthese ontstaat tussen compositie, speler en instrument.
Merkwaardig genoeg is Severin voor deze opname naar het noorden getrokken, in plaats dat hij naar het zuiden was afgedaald om in eigen omgeving deze muziek tot klinken te brengen. Qua orgel overigens geen slechte keus, in het Belgische Mons staat in de Collégiale Sainte-Waudru een indrukwekkend instrument. In een historische kas uit 1780 heeft de orgelbouwer Delmotte een goede zeventig jaar geleden een nieuw instrument gebouwd.
Enkele jaren geleden hebben de twee topbouwers Klais en Thomas het orgel echter grondig verbouwd. Met vier klavieren en 76 stemmen is het niet alleen groot, maar heeft het ook een geweldige sound. Klais met zijn ‘universeel’-orgel en Thomas als meester in klankkleuren hebben hier samen het beste van gemaakt. Deze synthese zorgt voor een groots en boeiend instrument. Neemt niet weg dat ik graag ook kennis had gemaakt met de 21e-eeuwse Italiaanse orgelbouw …
Tot slot
De titel Musica Viva klopt helemaal. Het is een schijf vol met levendige en deels ook beeldende muziek, waarbij de speelvreugde van Domenico er van afspat. De ondertitel Today’s Italian Organ Music is ook helemaal waar, maar na ruim een uur luisteren ben ik er niet achter wat precies het Italiaanse element is.
Soms dacht ik ook: hé is dat niet gewoon een goede leerling van Naji Hakim (zoals bijvoorbeeld bij Lauda Sion Salvatorem). Dat is overigens geen waardeoordeel, want ik mag graag naar Hakim luisteren, maar uiteindelijk lijkt Italië in de loop der eeuwen best wel beetje orgelmatig aan Frankrijk te zijn vastgegroeid. Het kan slechter, zullen we maar zeggen.
Per saldo is het een cd die veel inspiratie kan geven en uitnodigt om op zoek te gaan wat er nog meer aan Italiaanse orgelcreaties is. Wie weet kan Severin zijn vriendengroep verleiden om ons nog eens een uurtje Italiaanse gerechten voor te schotelen.
Musica Viva – Today’s Italian Organ Music
Gianandrea Pauletta: Toccata Tremens; Lorenzo Benoldi: Preludio en Tierce en taille (Messa d’organo); Eugenio Maria Fagiani: Lauda Sion Salvatorem; Carlotta Ferrari: L’isola dei vivi; Gianantonio Alberto: Comunione (uit Messa per Organo); Grimoaldo Macchia: Jubliant Präludium; Pier Damiano Peretti: Zikadenmusik; Marco Lo Muscio: Hommage to E.A. Poe: ‘The Arrival of Red Death’; Federico Barsari: La Luce, da Veglia pasquale; Pietro Ferrario: Variazioni su Vexilla Regis; Domenico Severin: Hommage à Philippe de Vitry
Domenico Severin, Thomas/Klais-orgel, Collégiale Sainte-Waudru, Mons (B)
Appassionato – AP.015.2019.04, TT 67’, opname 04/2019, € 15 | domenicoseverin.com
