We maken een bijzondere generatie jonge organisten mee. Kerken worden gesloten, orgelconcerten minder bezocht, er verschijnen minder klassieke geluidsdragers, maar … we hebben wel een aankomende generatie van buitengewoon getalenteerde jonge organisten. Zonder namen te noemen (het zijn er veel!). Ze spelen de grootste orgelwerken met hoorbaar gemak en met verve. Bachwerken, de grote werken van Reger, Liszt, Messiaen en lastige bewerkingen … geen zee te hoog.
advertentie
Diederik Blankesteijn deed zijn examen in de oude Bavo en heeft daar zijn kunnen al laten horen met Liszts Sonate in b. We kennen geladen uitvoeringen op piano van Vladimir Horowitz, Alfred Brendel, Sviatoslav Richter of Krystian Zimerman. Blankesteijn neemt sowieso meer tijd: 35:15. Horowitz (RCA 1950), Brendel (Philips 1981), Zimerman (DGG 1991) en Richter (BBC 1966) ‘deden’ de Sonate in b in rond een half uur.
Begrijpelijk uiteraard dat Liszts Sonate op orgel wat meer tijd vergt. Getuige bijvoorbeeld Liszts eigen Weinen, Klagen is een crossover van piano naar orgel en vice versa zeker geen onbegaanbare weg voor de muziek van Abbé Liszt, integendeel. En we zijn al voorzien van een immense hoeveelheid opnamen van de kennelijk populaire Ad nos.
Weerzin en bejubeling
Liszts langste pianowerk (geschreven in 1852-1853) – het hoofdgerecht van de plaat – is in allerlei opzichten een heel bijzonder werk. Zoals veel ware kunstwerken riep het zowel weerzin als bejubeling op. Brahms viel erbij in slaap toen Liszt het hem voorspeelde. Alfred Brendel wilde de Klaviersonate h-moll graag zien als een doorontwikkeling van Beethovens pianosonates. Vladimir Horowitz volgde een heel andere, vrijere benadering.
Het werk kent wel tempo- of gemoedsaanduidingen, maar is doorgecomponeerd als één geheel. Het is indrukwekkend hoe Liszt met kleine motivische bouwsteentjes een hechte kathedraal heeft weten op te trekken. Ook kunnen dezelfde bouwsteentjes binnen dezelfde kathedraal een verschillende functie hebben: nu eens dramatisch, dan weer lyrisch. Een episch werk binnen de pianoliteratuur en ook binnen de gehele muziekliteratuur.
Domorgel
Diederik Blankesteijn heeft Liszts Sonate in b bewerkt voor orgel. Zulke bewerkingen waren er al, maar Diederik heeft deze speciaal voor Hollandse stadsorgels gemaakt. Mooi is dat we nu dus een demonstratie hebben van hoe zijn bewerking zo’n orgel uitpakt. De keuze voor het Utrechtse Domorgel is een voortreffelijke.
Indirect heeft Liszt nog wel met dit instrument te maken gehad. De felheid die het Bätz-orgel kan hebben, de omfloerste pianissimo-klanken die je eraan kunt ontlokken, de geweldige ruimte die de Domkerk ook na 1674 nog is, het werkt allemaal optimaal mee om Liszts monumentale werk tot klinken de brengen.
Op de cd was ruimte geweest om nog meer aardige werken van Liszt op te nemen; de cd duurt maar een klein uurtje. Anderzijds is het nu een afgewogen programma en een fraai geheel.
Verrukking
Diederik Blankesteijn benadert de Sonate als de hechte eenheid die het werk is, met grote aandacht voor de poëtische momenten van verstilling. Ook voor Blankesteijn geldt, net als voor een hele groep aanstormend Nederlands talent, dat hij een prima techniek heeft. Geen zee te hoog …
De eenheid van een zo gedreven speler, het geweldige en karakteristieke Domorgel en de werken van Liszt maken deze plaat tot een ware verrukking. Bijzonder vond ik de ervaring dat bij herhaald beluisteren mijn waardering alleen maar toenam. Geen enkele kritiek? De registratie van de prachtige Consolation vond ik wat vlak. Tja, het is natuurlijk woorden kiezen; je kunt het ook sober noemen.
Bijzondere plaat
De opname is prima en de covers van Brilliant Classics zijn de laatste jaren behoorlijk vooruitgegaan. De voorkant van deze plaat wordt gesierd met een mistroostige, maar passende afbeelding van een lugubere gondel.
Na vele jaren cd-producties is dit toch een bijzondere plaat!
Liszt: Piano Works, arranged for Organ
Années de pèlerinage II, S.161: I. Sposalizio (arr. Edwin Henry Lemare); Adagio (Consolation) in Des, S.172/4 (arr. Alexander Wilhelm Gottschalg); Sonata in b, S.178 (arr. Diederik Blankesteijn); La lugubre gondola, S.200/2 (arr. Diederik Blankesteijn)
Diederik Blankesteijn, Bätz-orgel, Domkerk Utrecht
Brilliant Classics – 96855, TT 57’40, opname 11/2022, prijs € 12,99 | brilliantclassics.com
