Nog maar een halve eeuw geleden was de opvatting wijd verbreid dat de Nederlandse muziek tussen Sweelinck en Diepenbrock weinig voorstelde. Inmiddels weten we beter dankzij veel (wetenschappelijke) publicaties, uitvoeringen en opnamen. Sinds 1996 heeft bovendien het Nederlands Muziek Instituut wezenlijk bijgedragen aan het onderzoek naar en de kennis over deze lange periode van onze muziekgeschiedenis.
Met zijn studie over de Van Blankenburgs legt Rein Verhagen een belangrijke lacune bloot van de Nederlandse muziek in de Barok. Eerder, in 1989, publiceerde hij een veelgeprezen biografie over de Amsterdamse musicus Sybrandus van Noordt. In het nu verschenen boek gaat het over drie generaties Van Blankenburg, die tussen ongeveer 1630 en 1740 actief waren in de Hollandse steden Dordrecht, Gouda, Gorinchem, Leiden en Den Haag. De Van Blankenburgs vestigden hun naam in de Republiek als componisten, organisten, beiaardiers en als orgeladviseur. De belangrijkste vertegenwoordiger van deze familie is Quirinus van Blankenburg (1654-1739). Zo’n 70 jaar geleden al zei D.J. Balfoort in een artikel over hem dat hij ‘recht heeft op een ereplaats in de rij der 18de eeuwsche Nederlandsche componisten’.
advertentie
Verhagen heeft zijn studie duidelijk gestructureerd. Van elke generatie worden de opleiding tot musicus, het persoonlijke leven en het werk in aparte hoofdstukken en paragrafen in een prettig leesbare stijl behandeld. Veel details, zoals bijvoorbeeld over de adviezen bij de bouw van de orgels in de Nieuwe Kerk in Den Haag en de Oude Kerk in Amsterdam, dragen bij aan de kennis over de betekenis van Quirinus. Eveneens wordt uitgebreid bij het advies voor de nieuwe beiaard van de Haagse Jacobstoren in 1687 stilgestaan.
Echt tot leven komen de Van Blankenburgs echter doordat Verhagen veel aandacht geeft aan de context waarin zij hun werk deden. Daarbij gaat het niet alleen om de muzikale en maatschappelijke cultuur van de Republiek, maar ook om hun relaties in de familie, met hun leerlingen en hun opdrachtgevers.
Quirinus’ nalatenschap als componist – soms onder pseudoniem gepubliceerd – omvat drie eigen composities, 43 bewerkingen of kopieën van composities van anderen en twee tekstbijdragen. Verhagen analyseert Quirinus’ bewerking van een solocantate van Campra, enkele klavecimbelstukken en de ‘Fuga obligata’, waarvan het thema ook door Händel is gebruikt.
Twee maal publiceerde Quirinus van Blankenburg een bundel met zettingen van het Geneefse psalter en de acht cantica, door hem ‘kerkzangen’ genoemd. De bundel uit 1732 was al bekend. Delen eruit werden later in verzamelbundels uitgeven, voor het laatst nog in 2001. Tijdens zijn onderzoek stuitte Verhagen echter op een onbekend handschrift met geheel andere zettingen dan het reeds bekende psalmboek. Dit handschrift dateert van rond 1725 en is nu in facsimile uitgegeven, tegelijk met de hierboven beschreven studie.
Van Blankenburgs bedoeling met dit psalter was niet in de eerste plaats het verbeteren van de uitvoeringspraktijk van de kerkzang, maar de hervorming van de psalmmelodieën van modaal naar tonaal en van isoritmiek naar een metrische ritmiek. De zettingen zijn vorm gegeven volgens de regels van het basso continuo. De notatie is tweestemmig: melodie en becijferde bas. De psalmen 43 en 44, en nog vele andere, verschijnen hier in de gedaante van een sierlijk menuet. De psalmen 87 en 93, om nog twee voorbeelden te noemen als een voorname mars. In de inleiding wordt de uitvoeringspraktijk, met name ook van de talrijke versieringen, toegelicht. De heruitgave van deze bundel is een belangrijke bijdrage aan het beeld van de ontwikkeling van het psalter in de 18de eeuw.
De jonge uitgeverij Erve Muziek verdient lof voor deze twee mooie uitgaven. Zij toont daarmee ambitie en durf. Rein Verhagen zijn we dankbaar voor zijn diepgravende, maar ook heel toegankelijke studie over de Van Blankenburgs.
Rein Verhagen:
Quirinus en de andere Van Blankenburgs
Uitgeverij: Erve Muziek, Gorssel (2013)
ISBN: 978-90-82051018-1-8
Pagina’s: 479, geïll.,
Prijs: € 49,50
Quirinus van Blankenburg:
Clavicimbal en Orgelboek der Gereformeerde Psalmen en Kerkzangen
Uitgeverij: Erve Muziek, Gorssel (2013)
ISBN: 978-90-820510-0-1
Pagina’s: 72, facsimile
Prijs: € 28,50
Bestellen
www.ervemuziek.nl/shop/
© 2013 www.orgelnieuws.nl
