Op 31 oktober vorig jaar is in de Lutherse Kerk te Groningen een nieuw orgel (25/IIP) in gebruik genomen. Niet zomaar een instrument, maar een reconstructie van het orgel dat Arp Schnitger in 1699/1717 voor deze kerk bouwde.
advertentie
In 1896 werd het afgebroken en vervangen door een exemplaar van Van Oeckelen (22/IIP). Vijf jaar geleden echter, is op initiatief van cantor-organist Tymen Jan Bronda, een Stichting opgericht om het oorspronkelijke instrument te herbouwen, en wel op de galerij tegenover het Van Oeckelen-orgel. Deze reconstructie, die is uitgevoerd door orgelmaker Bernhardt Edskes, kan als geslaagd worden beschouwd: het nieuwe orgel ‘oogt’ niet alleen, het ‘oort’ ook als een echte Schnitger.
Dat is te merken op de cd die Bronda van het nieuwe instrument heeft gemaakt. Op dit schijfje staan topstukken uit de Noord-Duitse Barok, zoals Buxtehudes Toccata in d, Böhms ‘Vater unser’, Weckmanns ‘Ach wir armen Sünder’ en Bachs Triosonate in C. Bronda voert ze prima uit: soms nauwgezet als een fijnschilder, soms met zwierige vegen, bijna uit de losse pols. Af en toe worden de lijnen wat hoekig (Bachs Toccata in F), en hadden ze vloeiender of versluierder kunnen zijn (Frescobaldi’s Toccata VI; Bachs ‘Ich ruf’ zu dir’). Maar het geheel blijft boeiend – en kleurrijk: niet in het minst dankzij de ‘fraaije geluyden’ die het instrument rijk is.
Ik noem de ronde Trompet, de ruisende Dulciaan, en vooral de zacht knorrende Fagot: in Böhms Partita ‘Herr Jesu Christ’ zorgt die voor een spannend bicinium. Eveneens noemenswaard zijn de verstilde Gedekten, de speelse Waldfloyt, en de zilverachtige Sesquialter (in Bachs ‘Liebster Jesu’). Mede dankzij de levendige windvoorziening en de getempereerde stemming (naar Schlick: twaalf te grote tertsen en tien te kleine kwinten), klinken ze voortreffelijk. Donker schuurt de Quintadeen die Bronda uit een combinatie van Nasard 3 en Octaaf 4 tevoorschijn tovert. En briljant bruist het plenum in Bachs ‘In dir ist Freude’, met Prestanten, Sesquialter, Fagot, en drie tongwerken in het Pedaal.
De cd gaat vergezeld van een boekje waarin orgelmaker Edskes vertelt hoe het orgel, op grond van slechts twee breedtematen en een dispositie, nauwkeurig kon worden gereconstrueerd. Tevens bevat het doosje een dvd, waarop Ton Koopman en Masaaki Suzuki het instrument roemen, en waarop een fraaie uitvoering van Bachs motet ‘Singet dem Herren’ te bekijken is.
In 2008, bij het sluiten van de Noorderkerk, werd de stad Groningen een kleurrijk orgel armer. Nu, tien jaar later, is het weer een fraai instrument rijker: één met Gravität, Brillanz und Poesie. Wie had dat durven dromen? We wensen Bronda met de ‘herboren Schnitger’ veel geluk!
Renaissance
Tymen Jan Bronda | Groningen – Lutherse Kerk
Toccata d-Moll BuxWV 155 (Buxtehude); Herr Jesu Christ, dich zu uns wend 6 versus (Böhm); Vater unser im Himmelreich (Böhm); Toccata Sesta (Frescobaldi); Nun freut euch, lieben Christeng’mein (Weckmann); Jesu, meine Freude BWV 610 (Bach); Liebster Jesu, wir sind hier BWV 731 (Bach); Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ BWV 639 (Bach); Sonata V C-Dur BWV 529 (Bach); Dic nobis Maria (Scheidemann); In dir ist Freude BWV 615 (Bach); Ach wir armen Sünder (Weckmann); Toccata F-Dur BWV 540 (Bach)
LBE, LBE 2017, 76’59 + Bonus-DVD, booklet 32 pagina’s (NL/DU/EN), € 15,00 ex. verzendkosten
Bestellen: cd_bestellen@kpnmail.nl
