2013 Wagner-jaar. Het zal veel orgelliefhebbers ontgaan. Wagner-orgelfestivals, Wagner als thema voor orgelconcertprogramma’s, u zult er moeite voor moeten doen om ze te vinden. Toch wist zijn muziek organisten te inspireren. Zoals Loïc Mallié die een cd uitbracht met improvisaties over Wagner-themas gespeeld op het orgel van de Madeleine in Parijs.
advertentie
Grote orgelcomponisten en grote componisten die ook voor orgel schreven zijn twee verschillende categorieën. Vierne bijvoorbeeld is te beschouwen als een groot orgelcomponist. Maar een groot componist in de rij van Mozart, Beethoven, Schubert? Een groot componist die ook voor orgel schreef was bijvoorbeeld Bach. Vele grote componisten hebben echter niet of nauwelijks voor orgel geschreven: Beethoven, Bruckner, Mahler, Wagner. De grote componisten die wel voor orgel schreven, lieten dan ook meteen een aantal gouden bladzijden na: Mozart, Brahms, Franck… Uiteraard kloppen zulke categoriseringen nooit helemaal.
Wagner is zonder twijfel een groot componist. Hij schreef niet voor orgel; werkelijk niet één noot. Wat als je als organist een groot liefhebber bent van Wagner? Bewerkingen maken van orkestwerken en delen van opera’s naar het pijporgel vertalen? Piet van Egmond, David Briggs en Geert Bierling draai(d)en hun hand er letterlijk niet voor om. Bierling voert historische argumenten voor transcripties aan: zoals Bach werken van Vivaldi transcribeerde. Mallié is er met deze cd kort en krachtig over: ‘Wagner is niet voor orgel geschreven en het orgel is niet voor Wagner gemaakt.”
Hoewel Wagner niet van het orgel leek te houden – er zijn enkele tamelijke negatieve uitlatingen van hem bekend – hielden vele organisten wel van Wagner. Guilmant en Widor bezochten Bayreuth en onder andere Widors 6e en 10e Symphonieën verraden Wagners invloed. ‘Wagner is misschien de grootste van alle musici, alleen al vanwege de omvang van zijn werken‘, zo hield Messiaen in 1978 zijn leerlingen voor. Saint-Saëns was ook een warm pleitbezorger van de werken van Wagner. Mede om die reden is het orgel van de Madeleine, waarvan Saint-Saëns bijna twintig jaar titulaire was, een goede keus voor deze elf improvisaties.
Mallié gebruikt koraalachtige thema’s en kiemcellen uit het werk van Wagner. De Wagner-kenner zal allerlei thema’s herkennen. De orgelliefhebber (in vele gevallen toch weer geen Wagner-liefhebber…) kan genieten van laatromantische, impressionistische klankschilderingen van de verre opvolger van Messiaen, Loïc Mallié. Bij het beluisteren van enkele meditatieve delen kwamen weer herinneringen boven aan Spiegelingen, de beroemde improvisatieplaat van Henk Klop. Enkele delen klinken meer donker en log; woorden waarmee Nietzsche de muziek van Wagner ooit kenschetste. Herhaald luisteren helpt om de knappe structuur van de improvisaties – die toch zo spontaan klinken – te ontdekken.
De cover vind ik niet heel fraai – wat had een reproductie van een contemporain schilderij het goed gedaan op de omslag. De teksten zijn boeiend en de opname is wel goed, hoewel ik de recente opname van orgelwerken van Saint-Saëns door Ben van Oosten nog fraaier want geprofileerder vond.
Deze elf Wagner-improvisaties zijn reeds jaren geleden goed ontvangen door de muziekpers. Mallié heeft zeven jaar na de onderhavige opname ook geïmproviseerd op thema’s van Debussy; een andere Wagner-vereerder en orgelhater (Hortus 032/ 2005). Maillié, jurist, begenadigd improvisator en veelgevraagd jurylid van orgelconcoursen, waaronder Haarlem, volgde in 2011 Naji Hakim op als titulaire van de Ste. Trinité te Parijs. We wachten met spanning op een plaat uit de Trinité, waar hij de door hem verheerlijkte muzikale vrijheid uitleeft.
Retour de Bayreuth
Onze improvisations sur des thèmes wagnériens
Loïc Mallié, Cavaillé-Coll orgel Madeleine, Parijs
11 improvisaties op thema’s van Wagner: Andante, Scherzando con fuoco, Misterioso, Moto vivo, tutti, Caccia, Prélude de Choral, Fugato, Marche funèbre, Humoresque, ‘Tristann…’, Final.
Edition Hortus – Hortus 917, TT 63’47, prijs € 14,50
