Stel dat je als orgelliefhebber niet zo van orkesttranscripties voor orgel houdt … Stel dat je niet zo van stijlimprovisaties houdt … Dat kan toch? Je houdt van onder andere Bach, Franck, Messiaen. En improvisaties graag in de geheel eigen artistieke en karakteristieke stijl van de improvisator, en misschien liever niet opnemen, want het is immers een improvisatie …
advertentie
En waarom zou je in achttiende-eeuwse stijl improviseren? Is dat artistiek verantwoord en hoopgevend? Of is het de dood in de pot, omdat je louter ambachtelijk imiteert? Uiteenlopende orgelkunstenaars hebben er wel zo over gedacht en gesproken; bijvoorbeeld Piet Kee, Albert de Klerk, Jean Guillou … Moeten kunstenaars niet nieuwe wegen wijzen? Dat heeft uiteraard ook gevolgen voor de orgelbouw: Detlef Kleuker zette in Alpe d’Huez een instrument neer dat meer vooruit dan achteruit kijkt.
De vermaarde Amerikaanse filosoof Nicholas Wolterstorff vocht echter in zijn autobiografie het gemaakte onderscheid tussen kunst en ambacht aan. Het zou trouwens kunnen zijn dat een visie op kunst die alle aandacht heeft voor het baanbrekende ten diepste een romantische en dus ook een tijdgebonden visie is.
Er valt veel voor te zeggen dat barokke improvisatiekunst ambachtelijke kunst is. En ook zijn de hoogtepunten van barokke kunst toch altijd weer baanbrekend. Dit gesprek over improviseren in bijvoorbeeld achtttiende-eeuwse stijl en over de kunst van het kopiëren van achttiende-eeuwse instrumenten moet maar gevoerd blijven worden, omdat tegenspraak aanscherpt en hopelijk verder brengt.
De orgelliefhebber die een plaat als de Haarlemse van Sietze de Vries ter tafel krijgt en gereserveerd staat tegenover stijlimprovisaties heeft wel een uitdaging. Maar die reserves smelten weg bij de inzet van Psalm 56.
De gehele plaat vat ik op als een hommage aan Klaas Bolt, die 30 jaar geleden is overleden. Wie kent niet die prachtige middenblauwe grammofoonplaat met ‘De klokken van Haarlem’, Psalm 43, maar ook werk van Guilmant en Reger? Later bracht Ton de Lange (die zulke prachtige opnames maakte) deze plaat iets anders geprogrammeerd uit als Intersound cd. In een van De Vries’ variaties op Psalm 56 komen die klokken van Haarlem nog langs, als een knipoog naar Bolt.
In de bijzonder originele improvisatie over Psalm 102 wijst ambachtelijk kunstenaar De Vries nieuwe wegen. En wat is het orgel van de oude Bavo altijd weer indrukwekkend, ook in deze wat directe opname. Die directheid laat wel een iets ander portret zien van deze adellijke dame en dat kan natuurlijk ook goed.
De gemengde gevoelens en artistieke overwegingen waarmee mijn luisterervaring begon, zijn ruimschoots overstegen door de muzikale én kunstzinnige waarde die dit hoogstaande monument voor de grote Bolt heeft.
Sietze de Vries – Geneefse Psalmen IV
Psalm 99; Psalm 56: Hommage aan Klaas Bolt; (Cornet, Fughetta, Canon, Basse de Trompette, Klokken, Grondstemmen, Fluiten, Trio, Consort met Cornet, Twee Sesquialters, Plenum); Psalm 102: Danse Macabre (Praeludium, Koraal I, Elegische dans I, Chromatische dans, Tierce en taille, Elegische Dans II, Koraal II, Toccata, Epiloog); Psalm 40: Fantasia; Psalm 37: Ostinato, Chaconne, Fuga; Psalm 147: Toccata festivo
Müller-orgel, Grote of St. Bavokerk te Haarlem
JSB Records, TT 79′, verkrijgbaar als mp3, cd of FLAC, €10 – € 17 | jsbrecords.nl
