Componist Hayo Boerema valt met de deur in huis. De eerste vijftien seconden van zijn nieuwe cd ‘Solennelle’ zijn zo ongekend overrompelend, dat ik me afvroeg of ik het beluisteren van de hele schijf wel zou volhouden. Maar staat deze cd eenmaal aan, dan moet je wel verder. Stoppen is geen optie. Verderop in het werk zijn er gelukkig ook rustige momenten. Maar achteroverleunen is er niet bij.
advertentie
Boerema’s vocale muziek is nog tamelijk onbekend. Om zijn muzikale taal te duiden, moet je dus vergelijken, op het gevaar af dat je hem in een hokje duwt of hem niet juist typeert. Dat moet niet (het kan geloof ik ook niet), want zijn muziek heeft veel eigenheid.
Parijs aan de Maas
Om toch een poging te wagen: De sfeer die Boerema schept, is onmiskenbaar Frans en doet denken aan de grote Parijse componisten die werkten in de Notre Dame in Parijs. Namen van Louis Vierne, Marcel Dupré, Pierre Cochereau en Yves Castagnet dwarrelen door mijn hoofd. En trots denk ik: We hebben in Rotterdam een componist die dit kan maken! En de Laurenskerk heeft een koor dat zo kan zingen! Parijs aan de Maas.
En nog wat: de kerkmuziek is in de Rotterdamse hoofdkerk nog allerminst tanend, laat staan dood.
Vier misdelen
De Laurensorganist toonzet in deze Messe Solennelle (‘solennelle’ betekent plechtig) vier misdelen: Kyrie, Gloria, Sanctus-Benedictus en Agnus Dei. Hij neemt daarvoor de tijd. Het Kyrie duurt bijna zes minuten, de andere delen overschrijden de zeven minuten. De mis heeft geen Credo (geloofsbelijdenis), ik vermoed omdat het credo in de Laurensliturgie op zondagmorgen geen plaats heeft. Wat zondagmorgens in de Laurenskerk betreft: Zouden ze deze Messe Solennelle er werkelijk zingen?
Het Kyrie van de Messe Solennelle opent in extase. Slagwerker Arjan Roos heeft een grote rol in dit werk van Boerema. En hij mag beginnen. Aanzwellend geluid van de bekkens loopt uit op het eerste akkoord van het orgel. Boerema speelt zelf en ontlokt aan het Marcussen-orgel ongekende klanken. Maar dat gebeurt eigenlijk altijd als hij aan deze klavieren zit.
Als na een minuut het koor zich laat horen, ontspint zich op het orgel een nieuw thema. Eerst eenvoudig, maar het herhaalt en herhaalt en wordt steeds dreigender. Het klinkt dwingend en smekend en het Kyrie Eleison lijkt oneindig. Dat moet helaas ook. Want zo is de wereld.
De Messe Solennelle kan ook worden uitgevoerd zonder slagwerk, staat in het boekje, maar ik wil iedereen die dit werk gaat uitvoeren, aanraden vooral ook een slagwerker te laten meespelen. De slagwerkpartij is zo organisch meegecomponeerd dat de geluiden van trommels en bekkens zo uit het orgel lijken te komen, als een al lang bestaand maar nooit gebruikt register.
Uitmuntende zangsolisten, prachtige solostemmen in het orgel
Het is raar om op te schrijven, maar na alle inventiviteit van Hayo Boerema klinkt het De Profundis (Uit de diepte – Psalm 130) van Marcel Dupré enigszins vlak en braaf. Je kunt dit aangrijpende werk maar beter beluisteren zonder eerst Boerema te hebben gehoord. Want er gebeurt veel moois en dat hoor je dan ook: uitmuntende zangsolisten, prachtige solostemmen in het orgel (je gelooft je oren niet), heel mooi geschreven muziek.
De kritiek op het Laurensorgel uit 1973 is nog steeds niet helemaal verstomd (en misschien ook wel voor een deel terecht – we kennen Boerema’s verlanglijstje), maar op deze cd klinkt het instrument alleen maar overtuigend.
Boerema, Laurenskerk en Marcussen: een gesamtkunstwerk van klank
Dit is al de zoveelste perfecte cd die de titularis van de Laurenskerk aflevert, al dan niet samen met de Laurenscantorij onder leiding van dirigent Wiecher Mandemaker. Hayo Boerma, de Laurenscantorij en het Marcussen-orgel vormen zo langzamerhand een gesamtkunstwerk van klank.
Boerema heeft nog meer liturgische gecomponeerd voor koor en orgel, zoals een Magnificat & Nunc Dimittis en zettingen en tegenstemmen van gezangen uit het Liedboek. Hopelijk komt dat op de volgende cd van het gesamtkunstwerk. Die hoef ik niet te bespreken. Ik kan nu al zeggen dat ’ie heel erg mooi wordt.
Solennelle
Laurenscantorij / Wiecher Mandemaker / Hayo Boerema
Arjan Roos (percussie), Martha Bosch (sopraan), Annette Vermeulen (alt); Leon van Liere (tenor), Jan Douwes (bas), Johan Vermeer (bas)
Messe Solennelle (Hayo Boerema); De Profundis [pour les soldats morts pour la patrie], Op. 18 (Marcel Dupré)
Laurens – LRNS1003, TT 74’14, opname 06/2019, prijs € 19,00 | laurenscantorij.nl
