Amsterdam orgelstad. Wat een keur aan bijzondere instrumenten heeft onze hoofdstad toch. Orgels waarop je voortreffelijk Bach kunt spelen. Twee heuse Cavaillé-Colls. En zelfs een fraai exempel van de Brabantse Smits – een werkelijk unieke orgelmaker.
advertentie
Smits was autodidact. Uiteenlopende orgelculturen en orgelmakersscholen deden hun invloed gelden op zijn werk. De instrumenten in bijvoorbeeld Boxtel, Oirschot, Aarle Rixtel, Schijndel en Sint Oedenrode zijn pareltjes. Klassieke opgezette orgels, gelardeerd met melancholische fluiten, intense strijkers en snaterende en krachtige tongwerken. Zeer sprekende en karakteristieke instrumenten!
Aardig is dat er geen orgelliteratuur specifiek gemaakt of geschikt is voor dit type orgel, maar dat je er toch wel heel diverse componisten heel overtuigend op kunt spelen. Hoe prachtig klinkt de muziek van Carl Philipp Emanuel Bach hier. Maar ook Mendelssohn en Brahms kunnen goed. Bach is door de klassieke opzet en de heldere klankopbouw ook goed te doen. Voor Franck wordt het wellicht een beetje grof, maar Guilmant past weer prima. En Kees van Houten heeft al eens laten horen hoe mooi Franse barok kan met die kruidige tongwerken.
Stephan van de Wijgert, sinds 2008 titulaire, zet met deze plaat een nieuw recital neer op zijn Amsterdamse Brabander of Brabantse Amsterdammer. Zijn vorige plaat nam hij op in 2013. Schuberts Fantasie in f D 940 is een verrassing. Dit werk past dit orgel als een handschoen. Van de Wijgert speelt dit werk in een orgelbewerking van Helmut Bornefeld, een Duitse kerkmusicus die als adviseur heel wat romantische orgels in Duitsland heeft gemaltraiteeerd door gewoonweg pijpen af te laten zagen om tot neobarokke helderheid te komen. Dat nu uitgerekend zo iemand een orgelbewerking van muziek van Schubert maakt …
Hoe dan ook, Schuberts Fantasie in f klinkt fris en aangenaam in De Duif. De Fantasie in f is geschreven in Schuberts laatste levensjaar. Veel van zijn vierhandige muziek schreef Schubert voor de Schubertiades in Wenen; muzikale soirées waarin pianisten hun kunnen etaleerden. De nu en dan prachtig-donker gekleurde Fantasie in f is als een Sonate met delen die middels een hechte polyfone structuur tot een eenheid zijn gesmeed. Maarten ’t Hart heeft Schubert wel een ’19e-eeuwse Bach’ genoemd. Het openingsmotief rijgt een rode draad door het werk, dat wel de kroon op Schuberts vierhandige werk is genoemd.
Böhm is van een heel andere orde dan de vroeg-romantische Schubert, maar met zoveel heldere en vocale registers kan het allemaal prima. En gelukkig kwam Van de Wijgert niet op de gedachte om Bachs Sei gegrüßet te programmeren, hoe hoog ik deze Partita ook aansla.
Dat brengt mij tot een algemene opmerking over de programmering van dit soort recitals. In vroeger tijden trof je op elke grammofoonplaat met een recital Bachs Toccata in d en / of Boëllmanns Suite Gothique aan. En ja, de Toccata uit de Vijfde van Widor. Die tijd is gelukkig voorbij, maar nu is het wel eens wat te vaak Bachs Preludium en Fuga in G, Mendelssohns Sonate III en Böhms Vater unser (hoewel niet op deze cd). Overigens wordt die zo bekende Sonate III wel heerlijk bruisend gespeeld.
Maar hoe prachtig had Boëly het in De Duif gedaan, hoe aardig was het geweest om enkele werken van Henry Smart of Sir Charles Hubert Parry op te nemen? En what about enkele eigentijdse werken met de fantastische klankmogelijkheden van deze Smits?
De opname en het artwork zijn uitstekend verzorgd. Van dit prachtige instrument en zijn bespeler mag nog wel een volgend fruitig recital komen, liefst met wat treffende trouvailles uit de orgelliteratuur.
De Duif | Smits-orgel Amsterdam | Stephan van de Wijgert
Bach: Preludium en fuga in G BWV 541; Böhm: Partita über die Arie ‘Jesu du bist allzu schöne’; Schubert: Fantasie in f D 940 (arr. Helmut Bornefeld); Mendelssohn: Sonate III in A, op. 65; Saint-Saëns: Prelude en fuga in B, op. 99, no. 2; Franck: Choral III
Tulip Records – TURE 202131, TT 74’00, opname 07/2020
Bestellen? € 20 inclusief verzendkosten. Stuur een mailtje naar vandewijgertstephan@gmail.com
